Fredegar Chronica I

Incip. Capetolaris Cronece Libri Quarti In Christi Nomen.

Incipit Prologus Cuiusdam Sapientis.

Cum aliquid unius verbi proprietate non habeo quod proferam, nisi prestitum ab Altissimo fuerit, et dum quero implere sentenciam, longo ambiatu vix brevis viae spatium consummo. Vernaculum linguae huius verbi interpretatur, absorde resonat; si ob necessitate aliquid in ordine sermone mutavero, ab interpretis videor officio recessisse. Itaque beati Hieronimi, Ydacii et cuiusdam sapientis seu Hysidori, immoque et Gregorii chronicis a mundi originem dilientissime percurrens usque decedentem regnum Gunthramni, his quinque chronicis huius libelli nec plurima pretermissa siggyllatem congruentia stilo inserui, quod illi sollertissime absque reprehensionem condederunt. Cum haec ita se habebant, necessarium duxi viretatem diligencius insequi, et ob id in priores his chronicis quasi quandam futuro opere omnium mihi regum et tempora prenotavi, in praesenti autem stilo ea tempora ponens, et singularum gentium curiosissimo ordine que gesserant coaptavi, quo prudentissime viri, quos supra memeni, cuius chronicis — verbo huius nomenis Grego, quod Latini interpretatur ′Gesta temporum′ — sevirissimi dictantes condiderunt, velut purissimus fons largiter fluenta manantes. Optaveram et ego, ut mihi subcumberit talia dicendi fagundia, ut vel paululum esset ad instar; sed carius auritur. ubi non est certa perennitas aque. Mundus iam seniscit, ideoque prudenciae agumen in nobis tepiscit, ne quisquam potest huius tempore nec presumit oratoribus precedentes esse consimilis. Ego tamen, ut rusticitas et stremitas sensus mei valuit, studiosissime de hisdem libris breviatem, quantum plus potui, aptare presumsi. Nec quisquam legens hic quicquam dubitet, per uniuscuiusque libri nomen redeat ad auctorem: cuncta reperiat subsistere viretatem. Trasactis namque Gregorii libri volumine. temporum gesta, que undique scripta potui repperire, et mihi postea fuerunt cognita, acta regum et bella gentium quae gesserunt, legendo simul et audiendo, etiam et videndo cuncta que certeficatus cognovi huius libelli volumine scribere non solvi, sed curiosissime, quantum potui, inseri studui, de eodem incipiens tempore scribendum. quo Gregori fines gesta cessavit et tacuit, cum Chilperici vitam finisse scripsit.

Explicit Prologus. In Nomen Domini Nostri Iesu Christi.

Incipit Chronica Sexta.

Gunthramnus rex Francorum cum iam anno 23. Burgundiae regnum bonitate plenus feliciter regebat, cum sacerdotibus utique sacerdus ad instar se ostendebat et cum leudis erat aptissimus, aelymosinam pauperibus large tribuens, tante prosperetatis regnum tenuit, ut omnes etiam vicinas gentes ad plinitudinem de ipso laudis canerent. Anno 24. regni sui devino amore eclesiam beati Marcelli, ubi ipsi praeciosus requiescit in corpore, suborbanum Cabilonninsim, sed quidem tamen Sequanum est territurium. merefice et sollerter aedificare iussit, ibique monachis congregatis, monasterium condedit ipsamque ecclesiam rebus pluremis ditavit. Senodum 40 episcoporum fieri precepit et ad instar institucionis monasterii sanctorum Agauninsium, que temporibus Sigysmundi regis ab Avito et citeris episcopis, ipso iobente princepi, fuerat firmatum, idemque et huius senodi coniunctionem monasterium Sancti Marcelli Gunthramnus institucionem firmandam curavit.

Hoc anno Gundoaldus cum solatio Mummolo et Desiderio mense Novembre partem regni Gunthramni presumsit invadere et civitates evertere. Gunthramnus Leudisclum comestaboli et Aeghylanem patricium cum exercito contra ipsum direxit. Gundoaldus terga vertens, Conbanem civitatem latebram dedit; exinde de rupe a Bosone duci praecipetatus interiit.

Cumque Guntramno perlatum fuisset, eo quod frater suos Chilpericus esset interfectus, festinans perrexit Parisius; ibique Fredegundem cum filio Chilperici Clothario ad se venire precipit. Quem Rioilo villa baptizare iobet, et eum de sancto lavacro excipiens, in regnum patris firmavit.

Anno 25. regnum Gontramni Mummolus Senuvia iusso Gunthramni interfecetur. Uxorem eius Sidoniam una cum omnes thinsauris eius Domnolus domesticus et Wandalmarus camararius Gundramno presentant.

Anno 26. regni sui exercitus Gunthramni Espanias ingreditur; sed loci infirmitatis gravatus, protenus ad propria revertur. Anno 27. eiusdem regno Leudisclus a Guntramno patricius partibus Provenciae ordenatur. Filius Childeberti regis Theodebertus natus fuisse nunciatur. Eo anno nimia inundatio fluminum in Burgundias fuit, ut eorum terminus nimium transcenderint. Ipsoque anno Syagrius comex Constantinopole iusso Gunthramni in legatione pergit; ibique fraude patricius ordenatur. Ceptum quidem, sed ad perfectione haec fraos non peraccessit. Eo anno signum apparuit in caelum, globus igneos decedens in terram cum scintellis et rugeto.

Ipsoque anno Leubildus rex Spaniae moritur, et obtenuit regnum Richarid, filius eius. Anno 28. regni domni Gunthramni alius filius Childeberti nomen Teudericus natus nunciatur.

Gunthramnus se cum Childeberto pacem firmandum Andelao coniuncxit. Inibi mater et soror et coniux Childeberti regis pariterque fuerunt; ibique speciale convenencia inter domno Guntramno et Childeberto fuit conventum, ut regnum Gunthramni post eius discessum Childebertus adsumerit.

Ipsoque tempore Rauchingus et Boso Gunthramnus, Ursio et Bertefredus, optematis Childeberti regis, eo quod eum tractaverant interficere, ipso regi ordenante, interfecti sunt. Sed et Leudefredus Alammannorum dux in offensam ante dicti regis incidit, etiam et latebram dedit. Ordenatus est loco ipsius Uncelenus dux. Eo anno Richarid rex Gotorum divino amplectens amore, prius secrecius baptizatur. Post haec omnes Gothus, dum Arrianam sectam tenebant, Toletum adhunare precepit, et omnes libros Arrianos precepit ut presententur; quos in una domo conlocatis incendio concremare iussit, et omnes Gothos ad christianam legem baptizare fecit.

Eo anno uxor Anaulfi imperatores Persarum nomen Caesara virum relinquens, cum quattuor pueris, totidem puellis ad beatum Iohannem episcopum Constantinopule veniens, se unam esse de populo dixit et baptismi gratiam ad antedictum beatum Iohannem expetit. Cumque ab ipso pontifice fuisset baptizatus, agusta Maurici imperatores ea de sancto suscepit lavacro. Quam cum vir suos imperatur Persarum per legationis sepius repetiret, et Mauricius emperatur uxorem ipsius esse nesciret, tunc agusta videns eam pulcerrimam, suspicans, ne ipsa esset quam legati quaerebant, dicensque eis: ′Mulier quedam de Persas hic venit; dixit, se unam esse de populo. Videte eam; forsitam ipsa est quam queretis′. Quam legati videntis, proni in terram adoraverunt, dicentes, ipsam esse eorum domina quam querebant. Dicit ad eam agusta: ′Reddi illis responsum.′ Tunc illa respondit: ′Ego cum istos non loquor; vitam illorum instar ad canis est. Si conversi christiani, sicut et ego sum, efficiuntur, tunc eis respondebo′. Legati vero animo libenti baptismi gratiam accipiunt. Postea dicens ad eos Caesara: ′Se vir meus voluerit fieri christianus et baptismi gratiam accipere, libenter ad eum revertam; nam paenitus aliter ad ipso non repedabo′. Legati imperatore Persarum nunciantes, statim ille legationem ad Mauricio imperatore misit, ut sanctus Iohannis venerit Anciociam; ipso tradente, baptismum vellet accipere. Tunc Mauricius imperator infinitissimum adparatum Anciociam fieri iussit, ubi imperator Persarum cum sexaginta milia Persus baptizatus est, et per duabus ebdomadis a Iohanne et reliquis episcopis Persas ad plenitudinem supra scripto numero baptizantur. Emperatorem illum Gregorius episcopus Anciociam suscepit de lavacrum. Anaulfus imperator Mauricio imperatore petens, ut episcopus cum clero sufficiente eidem darit, quos in Persas estabelirit, ut universa Perseda baptismi gratiam adhiberint. Quod Mauricius libenti prestetit animo, summaque celeritate omnes Perseda ad Christi cultum baptizantur.

Anno 29. Gunthramni exercitus in Spaniam eiusdem iusso diregitur, sed negligenciam Bosone, qui capud exercitus fuit, graviter a Gotis exercitus ille trucidatur.

Anno 30. regni supra scripti princepis tonica domini nostri Iesu Christi, qui eidem in passionem sublata est et a militibus, qui eum custodebant, est sortita, de qua David propheta dixit: Et super vestimenta mea posuerunt sortem, profetenti Symoni, filio Zacob, dis. Per duabus ebdomadis multis cruciatibus adfectus, tandem profetetur, ipsam tonicam in civitatem Zafad procul a Hyerusolima in arca marmorea posetam esse. Quam Gregorius Anthiocenus et Thomas Hyerusolimarum, Iohannis Constantinopolitanus episcopi cum aliis multis episcopis, triduanum facientes ieiunium, exinde condigni cum arca marmorea, leve effecta, quasi ex ligno fuisset, ordine pedestro Hyerusolima cum devocione sanctissema perduxerunt et eam in loco ubi crux Domini adoratur cum triumpho posuerunt. Eo anno luna obscurata est. Eo anno inter Francos et Brittanis super fluvio Vicinonia bellum est ortum.

Beppelenus dux Francorum factione Hebracharii idemque ducis a Brittanis interficetur. Unde post Hebracharius ad plenitudinem paupertatis de rebus suis expoliatus pervenit.

Anno 31. regni Guntramni Teudefredus dux Ultraioranus moritur, cui successit Wandalmarus in honorem ducati. Ipsoque anno Ago dux in Aetalia super Langobardus in regno sublimatur. Anno 32. regni Gunthramni ita a mane usque media diae sol minoratus est, ut tercia pras ex ipso vix adpareret.

Anno 33. regni Gunthramni. Eo anno quinto Kal. Aprilis ipse rex moritur ; sepultus est in ecclesia sancti Marcelli, in monasterio quem ipsi construxerat. Regnum eiusdem Childebertus adsumsit. Eodem anno Quintrio dux Campanensim cum exercito in regno Clothariae ingreditur. Clotharius cum suis obviam pergens, hostiliter Quintrione in fugam vertit, sed utrasque exercitus nimium trucidatus est.

Anno secundo, cum Childebertus regnum accepisset Burgundiae, exercitus Francorum et Brittanorum in invicem proeliantes, uterque nimium gladio trucidantur. Anno 3, Childeberto in Burgundia regnante, multa signa in caelo ostinsa sunt; apparuit stilla comitis. Eo anno exercitus Childeberti cum Varnis, qui revellare conaverant. fortiter demicavit; et ita Warni trucidati victi sunt, ut parum ex ipis remansisset.

Quarto anno, post quod Childebertus regnum Guntramni acciperat, defunctus est; regnumque eius filii sui Teudebertus et Teudericus adsumunt. Teudebertus sortitus est Auster, sedem habens Mittensem; Teudericus accipit regnum Gunthramni in Burgudia, sedem habens Aurilianes.

Eo anno Fredegundis cum filio Clothario regi Parisius vel reliquas civitates rito barbaro occupavit et contra filius Childeberti regis Teudeberto et Teuderico movit exercitum loco nominante Latofao. Castra uterque ex adverso ponentes, Chlotharius cum suis super Theudebertum et Teudericum inruens, eorumque exercito graviter trucidavit. Anno secundo regni Teuderici Fredegundis moritur.

Anno tercio regni Teudeberti Wintrio dux, instigante Brunechilde, interficetur. Anno 4. regni Theuderici Quolenus genere Francus patricius ordenatur. Eo anno cladis glandolaria Marsilia et reliquas Provinciae civitates graviter vastavit. Eo anno aqua caledissima in laco Duninse, quem Arola flumenis influit, sic validae aebullivit. ut multitudinem pissium coxisset. Eo anno Warnecharius maior domi Teuderici transiit, qui omnem facultatem suam in alimuniis pauperum distribuit.

Eo anno Brunechildis ab Austrasies eiecta est et in Arciacinsem campaniam a quidam homini paupero singula reperitur. Secundum eius peticionem ipsam ad Teuderico perduxit. Teudericus aviam suam Brunechildem libenter recipiens, gloriose honorat. Huius vicissitudine meretum episcopatum Audicioderinsem, faciente Brunechilde, adsumpsit. Anno 5. regni Teuderici iterum signa, que anno superiore visa fuerant, globae igneae per caelum currentes et ad instar multitudinem astarum igneum, ad occidentem apparuerunt.

Ipsoque anno Teudebertus et Teudericos reges contra Clotharium regem movint exercitum et super fluvio Aroanna nec procul a Doromello vico prilium confligentes iuncxerunt; ibique exercitus Clothario gravissime trucidatus est. Ipsoque cum his qui remanserunt in fuga verso, pagus et civitates ripa Sigona, qui se ad Clothario tradedirant, depopulant et vastant; civitates ruptas, nemi pluritas captivorum ab exercito Theuderici et Theudeberti exinde ducetur. Chlotharius oppressus, vellit nollit, per pactiones vinculum firmavit, ut inter Segona et Legere usque mare Ocianum et Brittanorum limite pras Teuderici haberit, et per Secona et Esera docatum integrum Denteleno usque Ocianum mare Theudebertus reciperit. Duodicem tantum pagi inter Esara et Secona et mare litores Ociani Chlothario remanserunt. Anno sexto regni Theuderici Cautinus dux Teudeberti interficetur.

Anno 7. regni Theuderici de concubina filius nascitur nomen Sigybertus, et Aegyla patricius, nullis culpis extantibus, instigante Brunechilde, legatus interficetur, nisi tantum cupiditatis instincto, ut facultatem eius fiscus adsumerit. Eo anno Teudebertus et Teudericus exercitum contra Wasconis dirigunt ipsosque, Deo auxiliante, deiectus suae dominatione redegiunt et tributarius faciunt. Ducem super ipsos nomen Geniale instituunt, qui eos feliciter dominavit.

Eo anno corpus sancti Victoris, qui Salodero cum sancto Ursio passus fuerat, a beato Aeconio pontifice Mauriennense invenitur. Quadam nocte in suam civitatem ei revelatur in sompnium, ut surgens protinus iret ad eclesiam, quam Sideleuba regina suburbanum Genavinse construxerat; in medium eclesia designatum locum illum sanctum corpus adesset. Cumque Genava festinus perrexisset cum beatis Rusticio et Patricio episcopis, triduanum faciens ieiunium, lumen per noctem, ubi illum gloriosum et splendidum corpus erat, apparuit. Quem cum selencio hii tres pontifecis. cum lacrimis et orationibus, elevato lapide, in arcam argentiam invenerunt sepultum. cuius faciem robentem quasi vivum repperunt. Ibique princeps Theudericus presens aderat, multisque rebus huius eclesiae tribuens, maxemam partem facultates Warnacharii ibidem confirmavit. Ad sepulchrum illum sanctum mirae virtutes ex ipsa diae, quo repertum est, prestante Domino, integra adsiduaetate ostenduntur. Eo anno Aetherius episcopus Lugdunensis obiit; ordenatur loco ipsius Secundinus episcopus.

Eo anno Fogas dux et patricius rei publicae victur a Persas rediens, Mauricio emperatore interfecit; in loco ipsius imperium adsumsit.

Anno 8. regni Teuderici de concubina nascitur ei filius nomen Childebertus, et senodus Cabillonno collegitur. Desiderium Viennensem episcopum deieciunt, instigante Aridio Lugdunensi episcopo et Brunechilde, et subrogatus est loco ipsius sacerdotale officio Domnolus; Desiderius vero in insula quedam exilio retrudetur. Eo anno sol obscuratus est. Eo quoque tempore Bertoaldus genere Francos maior domus palacii Teuderici erat, morebus mensuratus, sapiens et cautus, in prilio fortis, fidem cum omnibus servans. Anno 9. regni Teuderici nascitur ei de concubina filius nomen Corbus. Cum iam Protadius genere Romanus vehementer in palacium ab omnibus veneraretur, et Brunechildis stubre gratiam eum vellit honoribus exaltare, defuncto Wandalmaro duci, in pago Ultraiorano et Scotingorum Protadius patricius ordenatur instigatione Brunechilde. Ut Bertoaldus pocius interiret, eum ripa Segona usque Ocianum mare per pagus et civitates fiscum inquerendum dirigunt.

Bertoaldus a Teuderico directus, cum trecentus tantum viros illis partibus properavit. Cumque Arelao villa venisset et venationem inibi exercerit, haec conperiens Clotharius, filium suum Maeroeum et Landericum maioris domus cum exercitum Bertoaldum opprimendum direxit et maximam partem inter Segona et Legere pagus et civitates de regno Theuderici presumpsit contra pactum pervadere. Bertoaldus haec audiens, cum sustenere non prevalebat, terga vertens, Aurilianes ingreditur, ibique a vero beatissimo Austreno episcopo suscepetur. Landericus cum exercito Aurilianes circumdans. vocabat Bertoaldum, ut exiret ad prilium. Bertoaldus de muro respondens: ′Nos duo singulare certamen, si me expectare deliberas, reliqua multetudine procul suspinsa, iungamus ad prilium; a Domino iudecemur′. Sed haec Landericus facere distulit. Addens Bertoaldus dixit: ′Dum facere non audes, proximum temporis domini nostri pro ea que facetis iungent ad prilio. Induamur uterque, ego et tu, vestibus vermiclis, precedamus chetheris; ubi congressus erit certamenis, ibique tua et mea utilitas adparebit ; promittentes ante Deum ab invicem, promissionis huius veritatem subsistere′.

Cumque haec in diem festi sancti Martini antestites actum fuisset, Theudericus cum haec conperisset, quod a Clothario pars regni sui contra pactum fuerat pervasum, nativitate Domini protinus cum exercitum Stampas super fluvio Loa pervenit; ibique obviam Meroeus, filius Clotharii regis, cum Landerico et magno exercito venit. Cum esset artus pervius ille, ubi Loa fluvius transmeatur, vix tercia pars exercitus Teuderici transiverat, initum est prilium. Ubique Bertoaldus secundum placetum adgreditur, vocetans Landericum; sed Landericus non est ausus, ut promiserat, tantum huius certaminis congressionem adire. Ibique Bertoaldus cum nimis citeris precessisset, ab exercito Clothariae cum suis interficetur, nec vellens exinde evadere, dum senserat se de sui gradus honorem a Protadio degradandum. Ibique Meroeus, filius Clothariae, capetur; Landericus in fuga versus est; nimia multitudo exercitus Clothariae in eo prilio gladio trucidatus est. Teudericus victur Parisius ingreditur. Teudebertus pacem cum Clothario Conpendio villa inivit, et uterque exercitus eorum inlesus redit ad propriam. Anno 10. regni Theuderici Protadius, instigante Brunechilde, Teuderico iobente, maior domi substituetur,

cum esset nimium argutissimus et strenuus in cunctis, sed saeva illi fuit contra personas iniquitas; fiscum nimium stringens, de rebus personarum ingeniose fisco vellens implere et se ipsum ditare. Quoscumque degentem nobilem repperiret, totusque humiliare conabat, ut nullus repperiretur, qui gratum quem adriperat potuisset adsumere. Haec his et alies nimia sagatitate vexatus, maximae cunctos in regno Burgundiae locratus est inimicus. Cum Brunechildis nepotem suum Teudericum integra adsiduetate monerit, ut contra Teudebertum moverit exercitum, dicens, quasi Theudebertus non esset filius Childeberti, nisi cuiusdam ortolanum, et Protadius ipsoque consilio adsistens, tandem iusso Teuderici movetur exercitus. Quod cum loco nomen Caratiaco Teudericus cum exercito castra metasset, ortabatur a leudibus suis, ut cum Theudeberto pacem iniret. Protadius singulos ortabatur, ut prilium committeretur. Teudebertus nec procul exinde cum exercito resedebat. Tunc omnes exercitus Teuderici. inventa occasione, supra Protagio inruunt, dicentes, melius esse uno hominem moriturum, quam totum exercitum in periculum missum. Protadius in tenturio Teuderici regis cum Petro archyatro tabulam ludens sedebat. Cum eum undique iam exercitus circumdasset, et Teudericum leudis suae tenebant, ne illuc adgrederit, misit Uneclenum, ut suae iussionis verbum nunciaret exercitum, ut se de insidias Protadiae removerint. Uncilenus protinus ad exercitum nuncians dixit: ′Sic iobet domnus Theudericus. ut interficiatur Protadius′. Inruentes super eum, tenturium regis gladio undique incidentis, Protadium interficiunt. Teudericus confusus et coactus cum fratri Teudeberto pacem inivit, et inlesus uterque exercitus revertit ad propriis sedibus. Post discessum Protadiae.

anno 11. regni Teuderici subrogatur maior domus Claudius genere Romanus, homo prudens, iocundus in fabolis, strenuus in cunctis, pacienciae deditus, plenitudinem consiliae habundans, litterum eruditus, fide plenus, amiciciam cum omnibus sectans. Priorum exempla metuens, lenem se et pacientem huius gradi ascensus ostendit; sed hoc tantum inpedimentum habebat, quod saginam esset corpore adgravatus. Anno 12. regni Teuderici Uncelenus, qui ad mortem Protadiae insidiose fuerat locutus, instigante Brunechilde, pede truncatum, de rebus expoliatus ad revillitatem perductus est.

Vulfos patricius, idemque Brunechilde instigante consilio, qui mortem Protadiae consenserat, Fauriniaco villa, iobente Teuderico, occidetur, et in patriciatum eius Ricomeris Romano generis subrogatur. Eodem anno natus est de concupina Teuderici filius nomen Meroeus, quem Clotharius de sancto lavacro suscepit.

Eodem anno Teudericus Aridium episcopum Lugduninsem, Rocconem et Aeborinum comestaboli ad Bettericum regem Spaniae direxit, qui exinde Ermenberta, filia eius, Teuderico matrimonio sociandam adducerint. Ibique datis sacramentis, ut a Teudericum ne umquam a regno degradatur, ipsamque accipiunt et Teuderico Cabillonno presentant; quem ille gaudens diligenter suscepit. Eadem factionem aviae suae Brunechilde virile coitum non cognovit; instigantibus verbis Brunechilde ava et Teudilane germana, efficetur odiosa. Post anni circulum Theudericus Ermenbergam expoliatam a thinsauris Spaniam retransmisit.

Bettericus haec indignans, legationem ad Clothario direxit. Legatus Clothario cum Betterici ad Teudebertum perrexit. Iterum Teudeberti legati cum Clothario et Betterico legataries ad Agonem regem Aetaliae accesserunt, et unianimiter hii quattuor regis cum exercitum undique super Theudericum inruerint, regnum eius auferrint et eum morte damnarint, eo quod tantam de ipso reverentiam ducebant. Legatus vero Gothorum, evicto navale, de Aetaliam per mare Spaniam revertitur; sed haec consilius divino noto non sortitur effectum. Quod cum Theuderico conpertum fuisset, fortissime ab eodem dispicetur.

Eo anno Teudericus consilio Aridio episcopo Lugduninse perfedum utens et per suasum avae suae Brunechilde sanctum Desiderium de exilium egressum lapidare praecipit. Ad cuius sepulcrum mirae virtutes a diae transitus sui Dominus integra adsiduaetate ostendere dignatur; per quod credendum est, pro hoc malum gestum regnum Theuderici et filiis suis fuisse distructum.

Eo anno, mortuo Betterico. Sisebodus Spaniae successit in regno, vir sapiens et in totam Spaniam laudabelis valde, pietate plenissemus. Nam et adversus manum publecam fortiter demicavit; provinciam Cantabriam Gothorum regno subaegit, quam aliquando Franci possederant. Dux Francio nomen. qui Cantabriam in tempore Francorum egerat, tributa Francorum regibus multo tempore impleverat; sed cum parte imperiae fuerat Cantabria revocata, a Gothis, ut super legetur, preoccupatur, et plures civitates ab imperio Romano Sisebodus litore maris abstulit et usque fundamentum destruxit. Cumque Romani ab exercito Sisebodi trucidarentur, Sisebotus dicebat pietate plenus: ′Eu me misero, cuius tempore tante sanguis humanae effusio fietur!′ Cuiuscumque potebat occurrere, de morte liberabat. Confirmatum est regnum Gothorum in Spaniam per mare litora usque Paereneos montes.

Ago rex Langobardorum accepit uxorem Grimoaldi et Gundoaldi germanam nomen Teudelendae ex genere Francorum, quem Childebertus habuerat disponsata. Cum eam consilium Brunechilde postposuisset, Gundoaldus cum omnibus rebus se cum germanam Teudelende in Aetaliam transtulit et Teudelindae matrimonium Agonem tradedit. Gundoaldus de gente nobile Langobardorum accepit uxorem, de qua duos filius habuit his nominibus: Gundeberto et Chairiberto. Ago rex, filius Authario rege, de Theudelindem habuit filium nomen Adoaldo et filiam nomen Gundoberga. Dum Gundoald a Langobardis nimium dilegeretur, factione Agone regi et Teudelindae, cum ipsum iam zelum tenerint, ubi ad ventrem purgandum in faldaone sedebat, saggitta saucius moritur.

Anno 13. regni Teuderici, cum Theudebertus Bilichildem habebat uxorem, quam Brunechildis a neguciatoribus mercaverat, et esset Bilichildis utilis et a cunctis Austransiis vehementer diligeretur, simplicitatem Teudeberti honeste conportans, nihil se menorem a Brunechilde esse censirit, sed sepius per legatus Brunechilde dispicirit, dum ab ipsa increpabatur, quod ancilla Brunechilde fuisset, tandem his et aliis verbis, legatis discurrentibus, ab invicem vexarentur: placetus inter Colerinse et Sointense fiaetur, ut has duas reginas pro pacem inter Teudericum et Teudebertum coniungerint conloquendum; sed Bilichildis consilio Austrasiis inibi venire distulit.

Anno 14. regni Teuderici beatus Columbanus creverat iam passim fama is civitatis suae in universas Gallias vel Germaniae provincias; eratque omnium rimore laudabilis, omnium cultu venerabelis in tantum, ut Teudericus rex ad eum saepe Lossowio venerit et orationum suarum suffragio omni cum humilitate poscerit. Ad quem saepissimae cum venerit, coepit vir Dei eum increpare, quur concubinarum adulteriis misceretur et non pocius legetimi coniugii solamina frueretur, ut regales prolexs ex honorabilem reginam prodiret et non pocius ex lupinaribus videretur emergi. Cumque iam ad viri Dei imperium regis sermo obtemperaret, et se omnibus inlicetis secregare responderet, mentem Brunechildis aviae, secundae ut erat Zezebelis, antiquus anguis adiit eamque contra virum Dei stimulatam superbiae aculeo excitat, quia cerneret viro Dei Theudericum oboedire, Verebatur enim, ne, si, abiectis concubines, reginam aulae perfecisset, dignitates atque honoris sui modum amputasset. Evenit ergo, ut quadam die beatus Columbanus ad Brunechildem venerit. Erat enim tunc apud Brocariacum villa. Cumque illa eum in aula venire cerniret. filios Teuderici, quos de adulterinis permixtionibus habebat, ad virum Dei adducit. Quos cum vedisset, sciscitatur, quid sibi vellent. Cui Brunechildis ait: ′Regis sunt filii, tu eos benedictione robora′. At ille: ′Nequaquam′, inquid, ′istos regalia sceptra suscepturus scias; de lupinaribus emerserunt′. Illa furens parvolus abire iobet. Egrediens vir Dei regiam aulam, dum limitem transiliret, fragor ex terrorem incussit nec tamen miserae feminae fororem conpescuit. Paratque deinde insidias molire vicinus monastirii; per nuncius imperat, ut nulli eorum extra monasterii terminos iter pandatur, neque receptacula monachis eius vel quelibet subsidia tribuantur. Cernens beatus Columbanus regios animos adversum se permotus, ad eos properat, et suis monitis miserat pertenaciae intentu frangat. Erat enim tunc temporis apud Spinsiam villam publecam. Quo cum, iam sol occumbentem, venisset. regi nunciant, virum Dei inibi esset nec regis domibus metare vellit. Tunc Teudericus ait, melius esse virum Dei oportunis subsidiis honorare, quam Dominum ex servorum eius offensam ad iragundiam provocare. Iobet ergo regio cultu oportuna parare Deique famolo dirigi. Itaque venerunt et iuxta imperium regis oblata offerunt. Que cum vidisset dapes et pocula cultu regio admenistrata, inquirit, quid sibi de ista vellint. Aient ille: ′Tibi a rege fore directa′. Abuminatus ea, ait: ′Scriptum est: "Munera impiorum reprobat Altissemus". Non enim dignum est, ut famolorum Dei ora cibis eius polluantur, qui non solum suis, verum etiam aliorum habitaculis famulis Dei aditum deniget′. His dicta, vascula omnia in frustra disrupta sunt, vinaque ac sicera solo diffusa, ceteraque separatim dispersam. Pavifacti menistri rei geste causam regi nunciant. Illi pavore perculsus, cum avia delucolo ad virum Dei properant. Precantur de commisso veniam; se in postmodum emendare pollicentur. His pacatus promissis, ad monasterium rediit. Sed polliciti vadaemonii iura non diu servata violantur; exercentur miseriarum incrimenta, solitoque a rege adulteria patrantur. Quae audita, beatus Columbanus litteras ad eum verberibus plenas direxit comminaturque excomunicationem, ei emendare dilatando non vellit. Ad haec rursum permuta Brunechildis, regis animum adversum Columbanum excitat omnique conatu perturbare intendit ; oraturque proceris, auligas, optamatis omnis, ut regis animum contra verum Dei perturbarint; episcopusque sollicitare adgressa, et de eius religione detrahendo et statim regulae, quam suis custodienda monachis indederat, macularet. Obtemperantis igitur auli regiae persuasionibus misere reginae, regis animum contra verum Dei perturbant, cogentes, ut accideret hac relegione probaret. Abactus itaque rex ad virum Dei Lussovium venit, conquestusque cum eo, cur ab conprovincialibus moribus discisceret, et inter septa secretiora omnibus christianis aditus non pateret. Beatus itaque Columbanus, ut erat audax atque animo vegens, talibus obicienti regi respondit, se consuetudinem non habere, ut secularium hominum et relegioni alienis famulorum Dei habitationes pandant introitum. Se et oportuna aptaque loca ad hoc habere parat a, quo omnium hospitum adventus suscipiatur. Ad haec rex: ′Si′, inquid, ′largitatis nostre munera et solamenis supplimentum capere cupis, omnibus in locis omnium patebit introitus′. Vir Dei respondit: ′Si quod nunc usque sub regulare disciplinae ahenis constrictum fuit, violare conaris, nec tuis muneribus nec quibusquae subsidiis me fore ad te sustentaturum. Et si hanc ob causam tu hoc in loco venisti, ut servorum Dei caenubia distruas et regularem disciplinam macules, cito tuum regnum funditus ruiturum et cum omni propaginae regia dimersurum′. Quod postea rei probabit eventus. Iam enim timerario conatu rex refecturium ingressus fuerat. His ergo territus dictis, foris celer repetat. Diris post haec vir Dei increpationibus rex urguetur, contraque Teudericus ait: ′Martirii coronam a me tibi inlaturam speras′. Non esse tantae demenciae, ut hoc tantum patraret scelus, sed pociores consilii se ageret utilia paraturum, ut qui ab omnium saecularium mores discescat, quo venerit, ea via repetare studeat. Auligum simul consona voce vota prorumpunt, se habere non velle his in locis, qui omnibus non societur. Ad haec beatus Columbanus se dicit de cinubii septa non egressurum, nisi violenter abstrahatur. Discessit ergo rex, relinquens virum quendam procerem nomen Baudulfum. His enim cum remansisset, virum Dei a monasterio pellet et poenes Vesoneionem oppidum ad exulandum perducit, quoadusque ex eo regali sentencia quod voluisset decerneret. Post haec vir Dei cernens, quod nullis costudiis angeretur a nulloque molestiam ferret, — videbant enim omnes in eum Dei virtutem flagrare, ideoque omnes ab eius iniuriis secregabantur. ne socii culparum forent, — ascendit ergo dominica die in verticem ardui cacuminis montis illius, — ita enim situs urbis habetur, cum domorum densitas in diffuso latere proclivi montis sita sit, prorumpent ardua in sublimibus cacuminibus, qui, undique abscisi fluminis Dovae alveo vallante, nullatenus commeantibus viam pandit, — ibique usque ad mediam diem expectat, si aliqui iter ad monasterium revertendi prohibeat. Et cum nullus contrarius existeret, ipse per mediam urbem cum suis ad monasterium regreditur. Quo audito, Brunechildis ac Theudericus, quod scilicet ab exilio revertisset, atrociorebus irae aculeis stimulantur; iubent Bertharium comitem attencius perquirendum virorum cum presidio. simulque et Baudulfum, quem superius direxerat, destinarunt. Quo cum venissent. beatum Columbanum in eclesia posetum sallentioque ac oratione deditum cum omni congregatione fratrum repperiunt, sicque virum Dei adlocuntur: ′Vir Dei, precamur, ut tam regiis, quam etiam nostris oboedias preceptis, egressusque eo itenere, quo primum his adventasti in locis′. At ille: ′Non enim′, inquid, ′reor placere Conditore, semul natali solo ob Christi timorem relecto, dinuo repedare′. Cumque nullatenus cerneret sibi virum Dei obaudire. relictis quibusdam, quibus ferocia animi forcior inerat, Bertharius abscessit. Hii vero qui remanserant virum Dei hortantur, ut illis misereatur, qui ad tale opus patrandum infeliciter fuerant relicti, eorumque periculo consoleret; qui si eum violenter non abstraherent. mortis eos pericolum incurrere. At ille se ait iam saepius testatum esse, nisi vim abstraheretur, se non discessurum. Illi gemino vallati periculo, undique urguenti formidinae. palleum quo indutus erat adtingunt; alii genibus provoluti cum lacrimis precantur, ut pro tanti scoleris culpam illis ignosceret, qui non suis desideriis, sed regiis obtemperarent preceptis. Videns itaque vir Dei pericolorum fore, si suae seviretate satisfaceret. cum omni eiulatu atque maerore egreditur, depotatis custodibus, qui, quousque ditionis suae regno pelleretur, non eum relinquerent. Inter quos primus Ragumundus erat, qui eum Nametis usque perduxit. Sicque a regno Theuderici expulsus, iterum Hiberniam insulam repedare disposuit. Sed ut nulli paenitus iter gradiendum fit pontificius. nisi permissum Altissimi, ipsi vero sanctus Italiam expetens, monasterium in loco nomen Bobio illuc construens, sancte conversationis, plenus dierum migrat ad Christum.

Anno 15. regni Theuderici, cum Alesaciones, ubi fuerat enutritus, preceptum patris sui Childeberti tenebat, a Theudeberto rito barbaro pervadetur. Unde placetus inter his duos regis, ut Francorum iudicio finiretur, Saloissa castro instituunt. Ibique Theudericus cum escaritus utrumque decem milia accessit; Theudebertus vero cum magno exercito Austrasiorum inibi prilium vellens committendum adgreditur. Quod cum undique Theudericus ab exercitum Theudeberti circumdaretur, quoactus atque conpulsus Theudericus, timore perterritus, per pactionis vinculum Alsatius ad parte Theudeberti firmavit; etiam et Suggentensis et Turensis et Campanensis, quos saepius repetibat, idemque amisisse visus est. Regressi uterque ad sidebus propriis. His diebus et Alamanni in pago Aventicense Ultraiorano hostiliter ingressi sunt; ipsoque pago predantes, Abbelenus et Herpinus comitis cum citeris de ipso pago comitebus cum exercito pergunt obviam Alamannis. Uterque falange Wangas iungunt ad prelium. Alamanni Transioranus superant, pluretate eorum gladio trucedant et prosternunt, maximam partem territurio Aventicense incendio concremant, plurum nomirum hominum exinde in captivitate duxerunt; reversique cum predam, pergunt ad propriam. Theudericus has iniurias deinceps integra adsiduetate consilium iniebat, quo pacto Theudebertum potuisset oppremere. Eo anno Belechildis a Teudeberto interfecitur. Theudebertus puella nomen Teudechilde accepit uxorem. Anno 16. Theuderici legationem ad Chlothario diregit, indecans se contra Theudebertum, eo quod suos frater non esset, hostiliter velle adgredere; Chlotharius in solatium Theudeberti non esset. Docatum Denteleni, quem contra Theudeberte cassaverat, si Theudericus Theudebertum superabat, Chlotarius super memorato Denteleno docato suae diciones receperit. Hanc convenenciam a Theudericum et Chlotharium, legatus intercurrentes, firmatam, Theudericus movit exercitum.

Anno 17. regni sui Lingonas de universas regni sui provincias mense Madio exercitus adunatur; dirigensque per Andelaum, Nasio castra ceptum, Tollo civitate perrexit et cepit. Ibique Theudebertus cum Austrasiorum exercitum obviam pergens, Tollensem campaniam confligunt certamine. Theudericus superat Teudebertum eiusque exercitum prostravit. Caesa sunt exercitus eodem prilio nimia multitudo virorum fortium. Theudebertus terga vertens, per territurio Mittensem veniens, transito Vosago, Colonia fugaciter pervenit. Theudericus post tergum cum exercitum insequens, beatos et apostolicos vir Lesio Mogancensis urbis episcopus diligens utiletatem Theuderici et odens stulticiam Theudeberti, ad Theuderico veniens, dixit: ′Quod coepisti perfice; satis te uteliter oportet huius rei causam expetire. Rustica fabula dicetur, lopus ascendisset in montem, et cum filiae suae iam venare coepissent, eos ad se in monte vocat, dicens: "Quam longe ocolus vester in unamquemque parte videre prevalet, non habetis amicus, nisi paucus qui vestro genere sunt. Perfecite quod coepistis". Theudericus cum exercitum Ardinnam transiens, Tholbeaco pervenit. Theudebertus cum Saxonis, Thoringus vel ceteras gentes, que de ultra Renum vel undique potuerat adunare, contra Theudericum Tholbiaco perrexit; ibique dinuo commissum est prilium. Fertur, a Francorum ceterasque gentes ab antiquito sic forte nec aliquando fuisse prilium conceptum. Ibique tantae estrages ab uterque exercitus facta est, ubi falange ingresso certamenis contra se priliabant, cadavera occisorum undique non haberint ubi inclinis iacerint, sed stabant mortui inter citerorum cadavera stricti, quasi viventes. Sed, Domino precedente, iterum Teudericus Theudebertum superat, et a Tolbiaco usque Colonia exercitus Theudeberti gladio trucedatus, per loca oram terre coperuit. Ipsoque die Colonia perrexit, omnes thynsaurus Theudeberti inibi recepit. Dirigensque Theudericus ultra Renum post tergum Theudeberti Bertharium cobicularium, qui diligenter Theudebertum insequens. cum iam cum paucis fugiret, Theudebertum captum Bertharius Coloniam conspectum Theuderici presentat exhibetum. Vestis regalibus Theudebertus expoliatus, equosque eius cum estratura regia, haec totumque Bertharium a Theuderico concedetur. Theudebertus vinctus Cabylonno distinatur. Filius eius nomen Merovius parvolus iusso Theuderici adprehensus, a quidam per pede ad petram percutitur; caelebrum eius capite aeruptum, amisit spiritum. Chlotharius docatum Denteleno secundum convenentiam Theuderici integro suae dicione redegit. Ob quam rem Theudericus, cum iam totum Auster dominarit, nimia indignatione commotus, contra Chlotharium exercitum anno 18. regni sui de Auster et Burdias movere precepit, legationem prius dirigens, ut se Chlotharius de iam dicto docato Dentelenoe omnimodis removerit; alioquin noverit se exercitum Theuderici undique regnum Chlotharium impleturum. Quo verbo, quem legati nunciant, probavit eventus.

Ipso quoque anno iam exercitus contra Chlotharium adgredebat, Theudericus Mettis profluvium ventris moritur. Exercitus protinus redit ad propriis sedebus. Brunechildis cum filius Teuderici quattuor, Sigybertum, Childebertum, Corbum et Meroeum, Mettis resedens, Sigybertum in regnum patris instituere nitens,

Chlotharius factione Arnulfo et Pippino vel citeris procerebus Auster ingreditur. Cumque Antonnaco ascessisset, et Brunechildis cum filiis Theuderici Vurmacia resederet, legatos nomenibus Chadoindo et Herpone ad Chlotharium direxit, contestans ei, ut se de regno Theuderici, quem filiis reliquerat, removerit. Chlotharius respondebat et per suos legatus Brunechilde mandabat, iudicio Francorum electorum quicquid, precedente Domino, a Francis inter eosdem iudicabatur, pollicetur esset implere. Brunechildis Sigybertum, seniorem filium Theuderici, in Thoringia diriget, a quem Warnarium maiorem domus et Alboenum cum citeris procerebus destinavit, gentes que ultra Renum adtraherint, qualiter Chlothario potuissent resistere. Post tergum indiculum direxit, ut Alboenus cum citeris Warnacharium interfecerit, eo quod se in regno Chlothariae vellet transferre. Quod indiculo relecto Albuenus deruptum proiecit in terra. Inventus est a puero Warnachariae, super tabulam caeram linitam dinuo ipsi soledatur. Quo indicolo relecto, Warnacharius cernens se vitae pericolum habere, deinceps vehementer cogitare coepit, quo pacto filii Theuderici opprimerentur, et regnum Chlothariae aelegerit. Gentes, que illic adtractae fuerant, consilio secreto de solatio Brunechilde et filiorum Theuderici procul fecit adesse. Exinde regressi, cum Brunechilde et filius Teuderici Burgundias adpetunt, missos per universo Auster discurrentes, exercitum movere nitebantur.

Burgundaefaronis vero tam episcopi quam citeri leudis timentis Brunechildem et odium in eam habentes, Warnachario consilium inientes, tractabant, ut neque unus ex filiis Theuderici evaderet, sed, eos totus oppressus, Brunechilde delirent et regnum Chlothariae expetirent; quod probavit eventus. Cumque iusso Brunechilde et Sigyberto, filio Theuderici, exercitus de Burgundia et Auster contra Chlothario adgrederetur.

veniensque Sigybertus in campania territuriae Catalauninsis super fluvium Axsoma, ibique Chlotharius obviam cum exercito venit, multus iam de Austrasius secum habens factione Warnachariae maiorem domus. Sic iam olim tractaverat, consencientibus Aletheo patricio, Roccone, Sigoaldo et Eudilanae ducibus. Cumque in congresso certamine debuissent cum exercitum confligere, priusquam priliare cepissent, signa dantis, exercitus Sigyberti terga vertens, redit ad propriis sedibus, Chlotharius paulatim, ut convinerat, post tergum cum exercitum sequens, usque Ararem Sauconnam fluvium pervenit. Captis filiis Theuderici tres, Sigiberto, Corbo et Meroeo, quem ipse de fontes excipit, Childebertus fugaciter ascendens, nec umquam postea fuit reversus. Austrasiorum exercitus inlesus revertit ad propriis sedibus. Factionem Warnachariae maioris domus cum reliquis maxime tutis procerebus de regnum Burgundiae Brunechildis ab Erpone comestaboli de pago Ultraiorano ex villa Orba una cum Theudilanae. germana Theuderici, producitur et Chlothario Rionava vico super Vincenna fluvio presentatur. Sigybertus et Corbus, filius Theuderici, iusso Clothariae interfecti sunt. Meroeus secrecius iusso Chlothariae in Neptrico perducetur; eodem amplectens amore, quod ipso de sancto excepisset lavacrum, Ingobode graffione commendatur, ubi plures post annos vixit. Clotharius, cum Brunechildis suum presentatur conspectum. et odium contra ipsam nimium haberit, repotans ei, eo quod dece reges Francorum per ipsam interfecti fuissent, — id est Sigybertus et Meroeus et genitor suos Chilpericus. Theudebertus et filius suos Chlotharius, item Meroeus, filius Chlothariae, Theudericus et eiusdem filiae tres, qui ad presens estincti fuerant —, per triduo eam diversis tormentis adfectam, iobetque eam prius camillum per omne exercito sedentem perducere, post haec comam capitis, unum pedem et brachium ad veciosissemum aequum caudam legare; ibique calcibus et velocitate cursus membratim disrumpetur. Warnacharius in regnum Burgundiae substituetur maior domi, sacramentum a Chlotharium acceptum, ne umquam vitae suae temporebus degradaretur. In Auster Rado idemque hoc gradum honoris adsumpsit. Firmatum est omnem regnum Francorum, sicut a priorem Chlotharium fuerat dominatum, cunctis thinsauris dicione Chlothariae iunioris subiecitur, quod feliciter post sedecem annis tenuit, pacem habens cum universas gentes vicinas. Iste Chlotharius fuit patienciae deditus, litterum eruditus, timens Deum, ecclesiarum et sacerdotum magnus muneratur, pauperibus aelimosinam tribuens, benignum se omnibus et pietatem plenum ostendens, venacionem ferarum nimium assiduae utens et postremum mulierum et puellarum suggestionibus nimium annuens. Ob hoc quidem blasphematur a leudibus.

Cum anno 30. regni sui in Burgundia et Auster regnum arepuisset, Herpone duci genere Franco locum Eudilanae in pago Ultraiorano instituit. Qui dum pacem in ipso pago vehementer arripuisset sectari, malorum nugacitate reprimens, ab ipsis pagensibus, instigante parte adversa, consilio Aletheo patricio et Leudemundo episcopo et Herpino comite per rebellionis audatiam Herpo dux interficetur. Chlotharius com in Alesacius villa Marolegia cuinomento cum Bertethrudae regina accesserat, pacem insectans, multus iniqui agentes gladio trucidarit,

Leudemundus quidem episcopus Seduninsis ad Bertetrudem reginam veniens, sigricius consilio Aletheo patricio verba ignominiosa dixit, quod Chlotharius eodem anno omnimodis migraret de seculo, ut thinsauris, quantum potebat, secretisseme ad Sidonis suam civitatem transferrit, eo quod esset locum tutissimum; Aletheos esset paratus, suam relinquens uxorem, Bettethrudem reginam acceperit; eo quod esset regio genere de Burgundionibus, ipse post Chlotharium possit regnum adsumere. Regina Bertetrudis cum haec audisset, verens, ne veritatem subsisterit, lacrimas prorumpens, abiit in cobiculum. Leudemundus cernens se huiuscemodi verbis habere periculum, fugaciter per nocte Sedunis perrexit. Exinde latante fuga Lussovio ad domno Austasio abbate pervenit. Post haec ab ipso abbati cum domno Chlothario his culpis excusatur; ad suam reversus est civitatem. Chlotharius Masolaco villa cum procerebus resedens, Aletheum ad se venire precepit. Huius consilium iniquissimum conpertum est; gladium trucidare iussit. Anno 33. regni Chlothariae Warnacharium maioris domus cum universis pontificibus Burgundiae seu et Burgundaefaronis Bonogillo villa ad se venire precepit; ibique cunctis illorum iustis peticionibus annuens, preceptionebus roboravit.

Langobardorum gens quemadmodum tributa duodece milia soledorum dicione Francorum annis singulis dissolvebant, referam; vel quo ordine duas civitates Agusta et Siusio cum territuriis ad parte Francorum cassaverant, non abscondam. Defuncto Clep eorum principe, duodecim ducis Langobardorum 12 annis sine regibus transegerunt. Ipsoque tempore, sicut super scriptum legitur, per loca in regno Francorum proruperunt; ea presumptione in conposicione Agusta et Siusio civitates cum integro illorum territurio et populo partibus Gunthramni tradiderunt. Post haec legationem ad Mauricio imperatore dirigunt; hii duodice ducis singulis legatariis destinant, pacem et patriocinium imperiae petentes. Itemque et alius legatarius duodicem ad Gunthramnum et Childebertum destinant, ut patrocinium Francorum et defensionem habentes, duodece milia soledus annis singulis his duobus regibus in tributa implerint, vallem cuinomento Ametegis partebus idemque Gunthramni cassantis; his legatis, ubi plus congruebat. patrocinium sibi firmarint. Post haec integra devocione patrocinium elegunt Francorum. Nec mora, post permissum Gunthramni et Childeberti Autharium ducem super se Langobardi sublimant in regnum. Alius Autharius idemque dux cum integro suo docato se dicione imperiae tradedit, ibique permansit. Et Autharius rex tributa, quod Langobardi ad parte Francorum spondederant, annis singulis reddedit. Post eius discessum filius eius Ago in regno sublimatur; similiter implisse denuscetur. Anno 34. regni Chlothariae legatus tres nobilis ex gente Langobardorum Aghyulfus, Pompegius et Gauto ab Agone regi ad Clothario destinantur, petentes, ut illa duodece milia soledorum, quas annis singulis Francorum aerariis dissolvebant, debuissent cassare; exhibentes ingeniose secrecius trea milia soledos, quos Warnacharius millae, Gundelandus millae et Chucus millae acciperunt; Chlothario vero 36 milia soledorum insemul exhibebant. Quod consilio supra scriptis, qui occulti exseniati fuerant, Chlotharius ipsa tributa ad parte Langobardorum cassavit et amiciciam perpetuam cum Langobardis sacramentis et pactis firmavit.

Anno 35. regni Chlothariae Bertetrudis regina moritur, quam unico amore Chlotharius dilexerat, et omnes leudis bonitate eius cernentes, vehementer amaverant.

Anno 39. regni Chlothariae Dagobertum, filium suum, consortem regni facit eumque super Austrasius regem instituit, retinens sibi, quod Ardinna et Vosacos versus Neuster et Burgundia excludebant.

Anno 40. regni Chlothariae homo nomen Samo natione Francos de pago Senonago plures secum negutiantes adcivit, exercendum negucium in Sclavos coinomento Winedos perrexit. Sclavi iam contra Avaris coinomento Chunis et regem eorum gagano ceperant revellare. Winidi befulci Chunis fuerant iam ab antiquito, ut, cum Chuni in exercitu contra gentem qualibet adgrediebant, Chuni pro castra adunatum illorum stabant exercitum, Winidi vero pugnabant: si ad vincendum prevalebant, tunc Chuni predas capiendum adgrediebant; sin autem Winidi superabantur, Chunorum auxilio fulti virebus resumebant. Ideo befulci vocabantur a Chunis, eo quod dublicem in congressione certamine vestila priliae facientes, ante Chunis precederint. Chuni aemandum annis singulis in Esclavos veniebant, uxores Sclavorum et filias eorum strato sumebant; tributa super alias oppressiones Sclavi Chunis solvebant. Filii Chunorum, quos in uxores Winodorum et filias generaverant, tandem non subferentes maliciam ferre et oppressione, Chunorum dominatione negantes, ut supra memine, ceperant revellare. Cum in exercito Winidi contra Chunus fuissent adgressi, Samo negucians, quo memoravi superius, cum ipsos in exercito perrexit; ibique tanta ei fuit utiletas de Chunis facta, ut mirum fuisset, et nimia multitudo ex eis gladio Winidorum trucidata fuisset. Winidi cernentes utilitatem Samones, eum super se eligunt regem, ubi 30 et 5 annos regnavit feliciter. Plures prilia contra Chunis suo regimini Winidi iniaerunt; suo consilio et utilitate Winidi semper Chunus superant. Samo 12 uxores ex genere Winodorum habebat, de quibus 22 filius et quindecem filias habuit.

zur Übersetzung des Abschnitts

Ipsoque anrio 40. Chlothariae Adloaldus rex Langobardorum, filius Agone regi, cum patri suo successisset in regno, legato Mauricio imperatoris nomen Eusebio ingeniose ad se venientem benigne suscepit. Inunctus in balneo nescio quibus ungentes. ab ipsi Eusebio persuadetur et post inuncionem nec quicquam aliud, nisi quod ab Eusebio hortabatur, facere non potebat. Persuasos ab ipso, primatis et nobiliores cunctis in regno Langobardorum interficere ordinarit; eiusdem stinctis, se cum omni gente Langobardorum imperio traderit. Quod cum iam vel duodecem ex eis, nullis culpis extantibus, gladio trucedasset, reliqui cernentes eorum esse vitae periculum,

Charoaldum ducem Taurinensem, qui germanam Adloaldo regi habebat uxorem nomen Gundebergam, omnes seniores et nobilissimi Langobardorum gentes, uno conspirante consilio, in regnum elegunt sublimandum. Adloaldus rex venino auctus interiit. Charoaldus statim regnum adripuit. Taso unus ex ducebus Langobardorum, cum agerit Tuscana provincia, superbia elatus, adversus Charoaldo regi coeperat rebellare.

Gundeberga regina, cum esset pulchra aspecto, benigna in cunctis et piaetate plenissema christiana, aelimosinis larga, praecellenti bonitatem eius, diligebatur a cunctis. Homo quidam nomen Adalulfus ex genere Langobardorum, cum in aula palatiae adsiduae obsequium regis conversaretur, quadam vicae ad reginam veniens, cum in eius staret conspectum, Gundeberga regina eum sicut et citeris diligens, dixit, honeste staturae Adalulfo fuisse formatum. Ille haec audiens, ad Gundebergam secrecius ait, dicens: ′Furmam status meae laudare dignasti, stratus tui iobe subiungere′. Illa fortiter denegans eumque dispiciens, in faciem expuit. Adalulfus cernens se vitae periculum habere, ad Charoaldo regem protinus cocurrit, petens, ut sigrecius quod ad suggerendum habebat exponeret. Locum acceptum, dixit ad regem: ′Domina mea, regina tua Gundebarga apud Tasonem ducem secrecius tribus diebus locuta est, ut te venino interficerit, ipsum coniugatum sublimarit in regnum′. Charoaldus rex, his mendatiis auditis, credens, Gundobergam in Caumello castro in unam turrem exilio trudit. Chlotharius legatus diriens ad Charoaldum regem, inquirens, qua de re Gundebergam reginam, parentem Francorum, humiliasset, ut exilio retrudisset, Charoaldus his verbis mendaciis, quasi viretatem subsisterint, respondebat. Tunc unus ex legataries nomen Ansoaldus, non quasi iniunctum habuisset, sed ex se ad Charoaldo dixit: ′Liberare potebas de blasphemeo causam hanc. Iube illum hominem, qui huiuscemodi verba tibi nunciavit, armare, et procedat alius de parte reginae Gundebergae, quique armatus ad singulare certamine. Iudicium Dei, his duobus confligentibus, cognuscatur, utrum huius culpae repotationes Gundeberga sit innoxia, an fortasse culpabelis′. Cumque haec Charoaldo regi et omnibus primatis palatiae suae placuisset, iobet Adalulfum armatum conflictum adire certamine, ut de partae Gundebergae, procurrentibus consubrinis Gundebergam et Aripertum, homo nomen Pitto contra Adalulfu armatus adgreditur. Cumque confligissent certamine, Adalulfus a Pittone interficetur. Gundeberga statim de exilio post anno tercio regressa, sublimatur in regno.

Anno 41. Chlothariae regis, cum Dagobertus iam utiliter regnarit in Auster, quidam ex procerebus de gente nobile Ayglolfingam nomen Chrodoaldus in offensam Dagoberti cadens, instigantibus beatissimo vero Arnulfo pontifice et Pippino maiores domus seu et citeris prioribus sublimatis in Auster, eo quod esset ipse Chrodoaldus rebus pluremis ditatos, ceterorum facultatibus cupiditatis pervasor, superbiae deditus, elatione plenus, nec quicquam boni in ipso repperiebatur. Cumque Dagobertus ipsum iam vellet pro suis facinoribus interficere, Chrodoaldus ad Chlotharium terga vertit, ut suam cum filio vitam obtenere dignarit. Chlotharius cum Dagobertum vidisset, inter citeris conlocutionibus Chrodoaldi vitam praecatur. Dagobertus promittens. si id quod male gesserat emendabat, Chrodoaldus vitae periculum non haberit. Sed nulla extante mora, cum Chrodoaldus cum Dagoberto Treverus accessisset, iusso Dagoberti interfectus est; quem Bertharius homo Scarponinsis aevaginato gladio ad ostium cubiculi capo truncavit.

Anno 42. regni Chlothariae Dagobertus cultu regio et iusso patris honeste cum leudibus Clippiaco nec procul Parisius venit, ibique germanam Sichieldae regini nomen Gomatrudae in coniugium accepit. Transactis nupciis, diae tercio inter Chlotharium et filium suum Dagobertum gravis horta fuit intencio: petensquae Dagobertus cuncta que ad regnum Austrasiorum pertinebant suae dicione vellere recipere ; quod Chlotharium vehementer denegabat, eidem ex hoc nihil velle concedere. Elictis ab his duobus regibus duodicem Francis, ut eorum disceptatione haec finirit intentio, — inter quos et domnus Arnulfus pontifex Mettensis cum reliquis episcopis elegitur et benignissime, ut sua erat sanctitas, inter patrem et filium pro pacis loquebatur concordia, — tandem a pontificebus vel sapientissimis viris procerebus pater paceficatur cum filio. Reddensque ei soledatum quod aspexerat ad regnum Austrasiorum. hoc tan tum exinde, quod citra Legere vel Provinciae partibus situm erat, suae dicione retenuit.

Anno 43. regni Chlothariae Warnacharius maior domi moritur. Filius eius Godinus animum levetates inbutus, novercam suam Bertane eo anno accepit uxorem. Unde Chlotharius rex ad versus eum nimia furore permutus, iobet Arneberto duci, qui Godini germanam uxorem habebat, eum cum exercito interficeret. Godinus cernens suae vitae periculum habere, terga vertens, cum uxorem ad Dagoberto regi perrexit in Auster et in eclesia sancti Apri, regio timore perterritus, fecit confugium. Dagobertus per legatus pro eius vita saepius Chlothario regi depraecabat. Tandem a Chlothario promittitur Godino vita concessa, tamen ut Bertanem, quam contra canonum instituta uxorem acciperat, relinquerit. Quod cum ipsa reliquisset et reversus est in regnum Burgundiae, Berta continuo ad Chlotharium perrexit, dicens, si Godinus conspecto Chlothariae presentatur, ipsum regem vellet interficere. Godinus iusso Chlothariae per precipua loca sanctorum, domni Medardi Soissionas et domni Dionisis Parisius. ea preventione sacramenta daturus adducitur, ut semper Chlothariae deberit esse fidelis, ut congruae locus esset repertus, quo pacto separatus a suis interficeretur. Chramnulfus unus ex procerebus et Valdebertus domesticus dicentes ad Godino, ut Aurilianis in ecclesia sancti Aniani et Thoronos ad limina sancti Martini ipsoque sacramento adhuc impleturus adiret Quod cum in suburbano Carnotis, Chramnulfo indecante et transmittente, ora prandiae in quedam villola venisset, ibique Ramnulfus et Waldebertus super ipsum cum exercito inruunt eumque interficiunt et eos qui cum ipso adhunc resteterant, quosdam interficiunt aliusque expoliatus in fuga vertentes relinquunt. Eo anno Palladius eiusque filius Sidocus episcopi Aelosani, incusante Aighynane duci, quod rebellione Wasconorum fuissent consciae, exilio retruduntur. Boso, filius Audoleno, de pago Stampinse iusso Chlothario ab Arneberto duci interficetur. repotans ei estobrum cum regina Sighilde. Eo anno Chlotharius cum procerebus et leudibus Burgundiae Trecassis coniungetur, cum eorum esset sollicitus, si vellint, decesso iam Warnachario, alium eius honores gradum sublimare; sed omnes unianimiter deligantes si, nequicquam si velle maiorem domus elegere, regis graciam obnexe petentes cum rege transagere.

Anno 44. regni Chlothariae cum pontificis et universi proceres regni sui tam de Neuster quam de Burgundia Clippiaco ad Clotharium pro utilitate regia et salute patriae coniuncxissent, ibique homo nomen Ermarius, qui gubernatur palatiae Gairiberto. filio Chlothario, erat, a pueris Aeghynanae genere Saxonorum optimate interficetur. Paene fuerat exinde nimia multorum estragiis, nisi, pacientia Chlothariae interveniente semul et haec currente, fuisset repraesum. Aeghyna, iobente Chlothario, in Monte Mercore resedit, plura secum habens multitudine pugnatorum. Produlfus, avunculus Airiberti, exercitum undique colliens, super ipsum cum Chairiberto volebat inruere. Chlotharius ad Burgundefaronis specialius iobet, ut, cuius pars suum volebat deverte iudicium, eorum instantia et utilitate oppremiretur. Ea pavore uterque iussione regio pacantur.

Anno 46. regni sui Chlotharius moritur et suburbano Parisius in ecclesia sancti Vincenti sepellitur. Dagobertus cernens genitorem suum fuisse defunctum, universis leudibus, quos regebat in Auster, iobet in exercito promovere. Missus in Burgundia et Neuster direxit, ut suum deberint regimen eligere. Cumque Remus venisset, Soissionas peraccedens, omnes pontefecis et leudis de regnum Burgundiae inibi se tradedisse nuscuntur; sed et Neustrasiae pontefecis et proceres plurima pars regnum Dagoberti visi sunt expetisse. Airibertus frater suos nitibatur, si potuisset, regnum adsumeret; sed eius voluntas pro simplicitate parum sortitur effectum. Brodulfus vellens nepotem estabilire in regnum, adversus Dagoberto muscipulare coeperat; sed huius rei vicissitudinem probavit aeventus.

Cumque regnum Chlothariae tam Neptreco quam Burgundias ad Dagobertum fuisset preoccupatum, captis thinsauris et suae dicione redactis, tandem miserecordia mutus, consilio sapientibus usus, citra Legere et limitem Spaniae quod ponitur, partibus Wasconiae seu et montis Parenei pagus et civitates, quod fratri suo Cairiberto ad transagendum ad instar privato habeto cum vivendum potuisset sufficere, nuscetur concessisse: pagum Tholosanum, Cathorcinum, Agenninsem, Petrocorecum et Santonecum, vel quod ab his versus montis Pereneos excludetur. Hoc tantum Chairiberto regendum concessit, quod et per pactiones vinculum estrinxit, ut amplius Airibertus nullo tempore adversus Dagobertum de regno patris repetire presumerit. Airibertus sedem Tholosa aeliens, regnat in partem provinciae Aquetaniae. Post anno tercio, quod regnare coepisset, tota Wasconia cum exercito superans, suae dicione redegit; alequantulum largiorem fecit regni sui spacium.

Dagobertus cum iam anno septimo regnans maxemam partem patris regnum, ut super memini, adsumpsit, Burgundias ingreditur. Tanta timore ponteficibus et procerebus in regnum Burgundiae consistentibus seu et citeris leudibus adventus Dagoberti concusserat, ut a cunctis esset mirandum; pauperibus iustitiam habentibus gaudium vehementer inrogaverat. Cumque Lingonas civitatem venisset, tanta inter universis leudibus suis tam sublimis quam pauperibus iudecabat iusticiam, ut, creditur, omnino fuisset Deo placebile; ubi nullus intercedebat premius nec personarum accepcio. nisi sola dominabatur iusticia, quem diligebat Altissimus. Deinde adgressus Divione, immoque Latona resedens aliquantis diebus, tanta intentionem ad universi regni sui populo iusticia iudicandi posuerat. Huius benignitatis desiderio plenus nec somnum capiebat oculis nec cibum saciabatur, intentissime cogitans, ut omnes cum iustitia recepta de conspectu suo remearint. Eodem die, quo de Latona ad Cabillonno deliberare properabat, priusquam lucisceret, balneo ingrediens, Brodulfo, avunculo fratri suos Chairiberto, interficere iussit; qui ab Amalgario et Arneberto ducibus et Willibado patricio interfectus est. Tumque Cabillonno, ubi iusticiae amorem qua coeperat perficienda Dagobertus intentionem dirigit, post per Agustedunum Auteciodero pergens, per civitatem Senonas Parisius venit; ibique Gomatrudem reginam Romiliaco villa, ubi ipsa matrimunium acceperat, relinquens, Nantechildem unam ex puellis de menisterio matrimonium accipiens, reginam sublimavit. Usque eodem tempore ab inicio quo regnare ciperat consilio primetus beatissime Arnulfi Mettensis urbis pontefice et Pippino maiorem domus usus, tante prosperetatis regale regimen in Auster regebat, ut a cunctis gentibus inmenso ordine laudem haberit. Timorem vero sic forte sua concusserat utelitas, ut iam devotione adreperint suae se tradere dicionem; ut etiam gente, que circa limite Avarorum et Sclavorum consistent, ei prumptae expetirint, ut ille post tergum eorum iret feliciter, et Avaros et Sclavos citerasque gentium nationes usque manum publicam suae dicione subiciendum fiducialiter spondebant. Post discessum beati Arnulfi adhuc consilius Peppino maiorem domus et Chunibertum ponteficem urbis Coloniae utens et ab ipsis fortiter admonetus, tantae prosperitatis et iustitiae amore conplexus universas sibi subditas gentes, usque dum ad Parisius, ut supra memini, pervenit, regebatur, ut nullus de Francorum regibus precedentibus suae laudis fuisset precellentior.

zur Übersetzung des Abschnitts

Anno 8. regni sui, cum Auster regio cultu circuerit, quadam puella nomen Ragnetrudae aestrati suae adscivit, de qua eo anno habuit lilium nomen Sigybertum.

Revertens in Neptreco, sedem patris suae Chlothariae diligens, adsiduae resedire disponens, cum omnem iustitiam quem prius dilixerat fuisset oblitus; cupiditates instincto super rebus ecclesiarum et leudibus sagace desiderio vellit omnibus undique expoliis novos implere thinsauros, luxoriam super modum deditus, tres habebat maxime ad instar reginas et pluremas concupinas. Reginae vero haec fuerunt : Nantechildis, Vulfegundis et Berchildis. Nomina concubinarum, eo quod plures fuissent, increvit huius chronice inseri. Quod cum versum fuisset cor eius, sicut super meminemus, et ad Deum eius cogitatio recessisset, tamen postea, atque utinam illi ad mercedem veram lucre fuisset, nam aelymosinam pauperibus super modum largiter aerogabat, si huius rei sagacitas cupiditates instincto non prepedisset, regnum, creditur, meruisset aeternum.

Cum leudis suae eiusque nequicie gemerint, haec cernens Peppinus, cum esset cautior cunctis et consiliosus valde, plenissemus fide, ab omnibus delictus pro iustitiae amorem, quam Dagoberti consiliose instruxerat, dum suo husus fuerat consilio. sibi tamen nec quicquam oblitus iustitiam neque recedens a viam bonitates, cum ad Dagoberto accederit, prudenter agebat in cunctis et cautum se in omnibus ostendebat. Zelus Austrasiorum adversus eodem vehementer surgebat, ut etiam ipsum conarint cum Dagobertum facere odiosum, ut pocius interficeretur; sed iustitiae amor et Dei timor, quam diligenter amplexerat, ipsum liberavit a malis. Ipse vero eo anno cum Sigybertum, filium Dagoberti, ad Chairibertum regem accessit.

Chairibertus Aurilianis veniens, Sigybertum de sancto lavacro excipit. Aega vero a citeris Neptrasiis consilio Dagoberti erat adsiduos. Eo anno legati Dagoberti, quos ad Aeraclio imperatore direxerat, nomenibus Servatus et Paternus ad eodem revertuntur, nunciantes pacem perpetuam cum Aeraclio firmasse. Acta vero miraculi, quae ab Aeraclio factae sunt, non praetermittam.

Aeraclius cum esset patricius universas Africae provincias, et Fogas, qui tiranneco ordine Mauricio imperatore interficerat, imperium adreptus nequissime regerit et modum amentiae thinsaurus in mare proiecerit, dicensque Neptuno munera daret; senatores cernentes, quod vellet imperium per stulticiam destruere, factionem Aeracliae Fogatim adprehensum senatus, manibus et pedibus truncatis, lapidem ad collum legatum, in mare proiciunt. Aeraclius consensu senatu imperio sublimatur. Cum infestatione Persarum imperium temporebus Maurici et Fogatis imperatorum multae provinciae fuissent vastate,

more solito dinuo contra Aeraclio imperator Persarum cum exercitum surgens. Calcedona civitate nec procul a Constantinopoli Persi, vastantes provinciae rei publicae, pervenissent, eumque rumpentes incendio concremaverunt. Post haec Constantinopole sedem imperiae propinquantis destruere conabantur. Egrediens cum exercito Aeraclius obviam, legatis discurrentibus, Aeraclius imperatorem Persarum nomine Cosdroe petit, ut hii duo imperatores singulare certamine coniungerent, suspensa procul uterque exercitus multitudinem; et cuius victuria prestabatur ab Altissimo, imperium huius qui vincebatur et populum inlesum receperit. Emperatur Persarum huius convenentiae se egressurum ad prilio singulare certamen spondedit. Aeraclius imperatur arma sumens, telam priliae et falange a suis postergum preparatam relinquens, singolare certamen, ut novos Davit, procedit ad bellum. Emperator Persarum Cosdroes patricium quidam ex suis, quem fortissemum in prelio cernere potuerat, uius convenenciae ad instar pro se contra Aeraglio priliandum direxit. Cumque uterque cum aequetis hy duo congressione priliae in invicem propinquarint, Aeraglius ait ad patricium. quem emperatore Persarum Cosdroae stemabat, dixit: ′Sic convenerat, ut singulare certamen priliandum debuissimus conflige, quare postergum tuom alii secuntur?′ Patricius ille girans capud conspecere, qui postergum eius venerit, Aeraglius arcum calcaneum vehementer urguens, extrahens uxum, capud patriciae Persarum truncavit. Cosdroes emperatur cum Persis devectus et confusus, terga vertens, a suis propries tiranneco ordene Cosdroes interfece tur. Persi terga vertentes, ad sedebus remeant propries. Aeraglius aevecto navale cum exercito Persas ingredetur totamque Persedam suae dicione redigit, captis exinde multis thinsauris et septem aeltiarnitis. Tribus annis cerceter Perseda vastata eius dicione subgecetur. Post haec dinuo Persas emperatorem super se creant.

Aeraglius emperatur erat speciosus conspecto, pulcra faciae, status formam digne minsure, fortissemus citiris, pugnatur aegregius, nam et sepe leones in arenas et in aerimis plures singulos interfecit. Cum esset litteris nimius aeruditus, astralocus effecetur; per quod cernens, a circumcisis gentibus divino noto emperium esse vastandum. legationem ad Dagobertum regem Francorum dirigens, petens, ut omnes Iudeos regni sui ad fidem catolecam baptizandum preciperit. Quod protenus Dagobertus emplevit. Aeraglius per omnes provincias emperiae talem idemque facere decrevit. Ignorabat, unde haec calametas contra emperium surgerit.

Agarrini, qui et Saracini, sicut Orosiae liber testatur, gens circumcisa ad latere montes Caucasi super mare Cypium terram Ercoliae coinomento iam olem consedentes, in nimia multetudine crevissent, tandem arma sumentis, provincias Aeragliae emperatores vastandum inruunt, contra quos Aeraglius milites ad resistendum direxit. Cumque priliare cepissint, Saracini milites superant eosque gladio graveter trucedant. Fertur, ins eo prilio cento quinquagenta milia militum a Saracinis fuisse interfecta; espolia eorum Saracini per legatus Aeraglio recipiendum offerunt. Aeraglius cupiens super Saracinus vindictam, nihil ab his spolies recepere voluit. Congregatis undique de universas provincias emperiae nimia multetudinem militum, transmittens Aeraglius legationem ad portas Cypias, quas Alexander Maguos Macedus super mare Cespium aereas fiere et serrare iusserat propter inundacione gentium sevissemorum. que ultra montem Caucasi culmenis habetabant, easdem portas Aeraglius aperire precipit; indique cento quinquagenta milia pugnatorum auroque locatus auxiliae suae contra Saracinus priliandum aemittetur. Saracini duos habentes princepis, ducenta fere milia erant. Cumque castra nec procul inter se exercitus uterque posuissit, ita ut in crastena bellum inirent confligentes, eadem nocte gladio Dei Aeragliae exercitus percotitur; in castris quinquaginta et duo milia ex militibus Aeragliae in stratum mortui sunt. Cumque in crasteno ad prilium debebant adgredere, cernentes corum exercitum milites partem maxema devino iudicio interfectam, adversus Saracinus nec ausi sunt inire prilium. Regressus omnes exercitus Aeragliae ad propries sedebus, Saracini more quo ceperant provincias Aeragliae emperatores adsiduae vastandum pergebant. Cum iam Hierusolemam propinquassint, Eraglius vedens, quod eorum violenciae non potuissit resistere, nimia amaretudines merorem adreptus, infelex Euticiana aerese iam sectans, Christi cultum relinquens, habens uxorem filiam sorores suae, a febre vexatus, crudeleter vitam finivit. Cui successit emperiae gradum Constantinus. filius eius, cuius tempore pars publeca a Saracines nimium vastatur.

Anno nono regni Dagoberti Charibertus rex moretur, relinquens filium parvolum nomini Chilpericum, qui nec post mora defunctus est. Fertur, facione Dagoberti fuisset interfectus. Omnem regnum Chariberti unam cum Wasconiam Dagobertus protenus suae dicione redigit; tinsaurus quoque Chariberti Baronto duci adducendum et sibi presentandom direxit. Unde Barontus grave dispendio fecisse dinuscetur ; una cum tinsauraries faciens, nimium exinde fraudolenter subtracsit.

Eo anno Sclavi coinomento Winidi in regno Samone neguciantes Francorum cum plure multetudine interfecissent et rebus expoliassint, haec fuit inicium scandali inter Dagobertum et Samonem regem Sclavinorum. Dirigensque Dagobertus Sycharium legatarium ad Samonem, paetens, ut neguciantes, quos sui interfecerant aut res inlecete usorpaverant, cum iusticia faceret emendare. Samo nolens Sicharium vedere, nec ad se eum venire permitteret, Sicharius vestem indutus ad instar Sclavinorum, cum suis ad conspectum pervenit Samonem; universa quod iniunctum habuerat eidem nunciavit. Sed, ut habit gentiletas et superbia pravorum, nihil a Samone, que sui admiserant, est emendatum, nisi tantum placeta vellens instetuere, de hys et alies intencionibus, que inter partes orte fuerant, iustitia redderetur in invicem. Sicharius, sicut stultus legatus, verba inproperiae, quas iniunctas non habuerat, et menas adversus Samonem loquitur, eo quod Samo et populus regni sui Dagobertum diberint servicium. Samo respondens, iam saucius dixit: ′Et terra quam habemus Dagoberto est, et nos sui sumus, si tamen nobiscum disposuaerit amicicias conservare′. Sicharius dicens: ′Non est possebelem, ut christiani et Dei servi cum canebus amicicias conlocare possint′. Samo ad contrario dixit: ′Si vos estis Dei servi, et nos Dei canes, dum vos adsiduae contra ipsum agetis, nos permissum accepimus vos morsebus lacerare′. Aegectus est Sicharius de conspectum Samones. Cum haec Dagoberte nunciassit, Dagobertus superveter iubet de universum regnum Austrasiorum contra Samonem et Winidis movere exercitum; ubi trebus turmis falange super Wenedus exercitus ingreditur, etiam et Langobardi solucione Dagoberti idemque osteleter in Sclavos perrixerunt. Sclavi his et alies locis e contrario preparantes, Alamannorum exercitus cum Crodoberto duci in parte qua ingressus est victuriam optenuit. Langobardi idemque victuriam optenuerunt, et pluremum nummerum captivorum de Sclavos Alamanni et Langobardi secum duxerunt. Aostrasiae vero cum ad castro Wogastisburc, ubi plurima manus forcium Veriedorum [Venedorum?] inmuraverant, circumdantes, triduo priliantes, pluris ibidem de exercito Dagoberti gladio trucidantur et exinde fogaceter, omnes tinturius et res quas habuerunt relinquentes, ad propries sedebus revertuntur. Multis post haec vecebus Winidi in Toringia et relequos vastandum pagus in Francorum regnum inruunt; etiam et Dervanus dux gente Surbiorum, que ex genere Sclavinorum erant et ad regnum Francorum iam olem aspecserant, se ad regnum Samonem cum suis tradedit. Estaque victuria, qua Winidi contra Francos meruerunt, non tantum Sclavinorum fortitudo optenuit, quantum dementacio Austrasiorum, dum se cernebant cum Dagoberto odium incurrisse et adsiduae expoliarintur.

zur Übersetzung des Abschnitts

Eo anno Charoaldus rex Langobardorum legatus ad Isacium patricium sigricius mittens, rogans, ut Tasonem docem provinciae Toscane quo putebat ingenio interfecerit. Huius beneficiae vecessitudinem tributa, quas Langobardi de manu publeca recibebant, trea centenaria auri annis singolis, unde unum centenarium auri Charoaldus rex partebus emperiae de praesente cassarit. Hysacius patricius haec audiens, tractabat, quebus ingenios haec potuissit emplere, Tasonem ingeniose mandans, dum in offinsa Charoaldi regis erat, cum ipsum amicicias oblegarit; ipse vero contra Charoaldo rigi ei auxiliaretur. Tale preventus est fraude, Ravenna pergit; Hysacius ei obviam, mandans: pre timore emperatoris Tasonem cum suis infra murus Ravenne urbis armatum non audebat recipere. Cumque Taso credens, armam suorum foris urbem relinquens, in Ravennam fuissit ingressus, statem que fuerant preparati super Tasonem inruunt et ipsum et suos totus qui cum eo venerant interficiunt. Garoaldus rex unum centenarium auri, sicut promiserat, partebus Isaciae et emperiae cassavit. Dua tantum centenaria deinceps ad parte Langobardorum a patricio Romanorum annis singolis emplentur; unus centenarius cento libras auri capit. Post haec continuo Charoaldus rex moretur.

Gundeberga regina, eo quod omnes Langobardi eidem fidem cum sacramentis firmaverant, Chrothacharium quidam unum ex ducibus de terreturio Brissia ad se venire precepit, eum conpellins, uxorem quam habebat relinquerit et eam matremunium acciperit; per ipsam omnes Langobardi eum sublimavant in regno. Quod Chrotharius lebenter consenciens, sacramentis per loca sanctorum firmans, ne umquam Gundeberga postponerit nec de honorem gradis aliquid menuarit, ipsamque uneco amore diligens, in omnebus honorem pristarit condigne. Gundoberga adtragente, omnes Langobardorum primati Crotharium sublimant in regno. Chrotharius cum regnare cepissit, multus nubilium Langobardorum, quos sibi sinserat contomacis, interfecit. Chrotharius fortissemam disciplinam et timorem in omnem regnum Langobardorum pacem sectans fecit. Chrotharius oblitus sacramenta, qua Gundeberge dederat, eamque in unum cubicoli Ticinum in aula palaciae retrudit eamque ad privato habeto vivere fecit. Quinque annus sub ea retrusione tenetur. Chrotharius per concubinas baccatur adsiduae. Gundoberga vero, eo quod esset cristiana, in hanc tribulationem benedicebat Deum omnipotentem, ieiunies et oracionebus adseduae pervacabat. Quando Deo conplacuit,

Aubedo legatarius dirictus a Chlodoveo regi causam legationes usque ad Chrotharium regem Langobardorum, Papia coinomento Ticino civitatem Aetaliae pervenisset, cernens regina, quam sepius in legationem veniens viderat, et ab ipsa benigne semper susceptus fuerat, fuisse retrusam, quasi iniunctum habens, exinde inter citera Chrothario regi sugessit, quod illam parentem Francorum, quam reginam habuerat, per quem etiam regnum adsumserat, non dibuissit umiliare; multum exinde regis Francorum et Franci essint ingrati. Quam Chrotharius de presenti, reverenciam Francorum habens, iubit egredi foris; et post quinque circeter annis per totam civitatem et foris Gundoberga regili ordine per loca sanctorum ad oracionem adgreditur. De villas et opebus fisci quod habuerat Chrotharius ei restaurare praecipit, quod usque diem obetus sui et gradum dignetatis et opes plurebus ditata rigio culto post feliceter tenuit. Aubedo vero a Gundeberga regina furteter muneratur. Chrotharius cura exercito Genava maretema, Albingano, Varicotti, Saona, Ubitergio et Lune civitates litore mares de imperio auferens, vastat, rumpit, incendio concremans; populum derepit, spoliat et captivitate condemnat. Murus civitatebus supscriptis usque ad fundamento distruens, vicus has civitates nomenare praecepit.

Eo anno in Abarorum cuinomento Chunorum regnum in Pannia surrexit viaemens intentio, eo quod de regnum certarint, cui deberetur ad sucedendum: unus ex Abares et alius ex Bulgaris, collicta multetudinem, uterque in invicem inpugnarint. Tandem Abaris Burgarus superant. Burgaris superatis, nove milia verorum cum uxoris et liberis de Pannonias expulsi, ad Dagoberte expetint, petentes, ut eos in terra Francorum manendum receperit. Dagobertus iobit eos iaemandum Badowarius recipere, dummodo pertractabat cum Francis, quid exinde fierit. Cumque dispersi per domus Baioariorum ad hyemandum fuissent, consilium Francorum Dagobertus Baioariis iobet, ut Bulgarus illus cum uxoris et liberis unusquisque in domum suam una nocte Baiuariae interficerint. Quod protinus a Baiovaries est impletum; nec quisquam ex illis remansit Bulgaris, nisi tantum Alciocus cum septinientis viris et uxoris cum liberis, qui in marca Vinedorum salvatus est. Post haec cum Wallucum ducem Winedorum annis plurimis vixit cum suis.

zur Übersetzung des Abschnitts

Eo anno quod partebus Spaniae vel eorum regibus contigerit, non pretermittam. Defuncto Sisebodo rige climentissemo, cui Sintela ante annum circiter successerat in regnum, cum essit Sintela nimium in suis inicus et cum omnibus regni suae primatibus odium incurrerit, cum consilium cytiris Sisenandus quidam ex proceribus ad Dagobertum expetit, ut ei cum exercito auxiliaretur, qualiter Sintilianem degradaret ad regnum. Huius beneficiae repensionem missurium aureum nobelissemum ex tinsauris Gothorum, quem Tursemodus rex ab Agecio patricio acceperat, Dagobertum dare promisit, pensantem auri pondus quinnentus. Quo audito, Dagobertus. ut erat cupedus, exercitum in ausilium Sisenandi de totum regnum Burgundiae bannire precepit. Cumque in Espania devolgatum fuissit, exercitum Francorum ausiliandum Sisenando adgredere, omnis Gotorum exercitus se dicione Sisenando subaegit. Abundancius et Venerandus cum exercito Tolosano tanto usque Cesaragustam civitatem cum Sisenando acesserunt; ibique omnes Goti de regnum Spaniae Sisenandum sublimant in regnum. Abundancius et Venerandus cum exercito Tolosano munerebus onorati revertunt ad propries sedibus. Dagobertus legacionem ad Sisenando rigi Amalgario duce et Venerando dirigit, ut missurium illum quem promiserat eidem dirigerit. Cumque ad Sisenando s regi missurius ille legatarius fuissit tradetus, a Gotis per vim tolletur, nec eum exinde excobere permiserunt. Postea, discurrentes legatus, ducenta milia soledus missuriae huius praecium Dagobertus a Sisenandum accipiens, ipsumque pensavit.

Anno decemo regni Dagoberti, cum ei nunciatum fuissit, exercitum Winitorum Toringia fuisse ingressum, cum exercito de regnum Austrasiorum de Mettis urbem promovens, transita Ardinna, Magancia cum exercito adgreditur, disponens Renum transire, scaram de electis viris fortis de Neuster et Burgundia cum ducebus et grafionebus secum Habens. Saxones missus ad Dagobertum dirigunt, petentes, ut eis tributa, quas fisci dicionebus dissolvebant, indulgerit; ipse vero eorum studio et utiletate Winidis resistendum spondent et Francorum limete de illis partebus custodire promittent. Quod Dagobertus consilio Neustrasiorum adeptus prestetit; Saxones, qui huius peticionebus suggerendum venerant, sacramentis, ut eorum mos erat, super arma placata pro universis Saxonebus firmant. Sed parum haec promissio sortitur aefectum; tamen tributo Saxones, quem reddere consuaeverant, per preceptionem Dagoberti habent indultum. Quinnentas vaccas inferendalis annis singolis a Chlothario seniore censiti reddebant, quod a Dagoberto cassatum est.

Anno undecimo regni Dagoberti, cum Winidi iusso Samone forteter severint et sepius, transcesso eorum limite, regnum Francorum vastandum Toringia et relequos pagus ingrederint, Dagobertus Mettis orbem veniens, cum consilio pontevecum seo et procerum, omnesque primatis regni sui consencientebus, Sigybertum, filium suum, in Auster regem sublimavit sedemque ei Mettis civitatem habere permisit. Chunibertum Coloniae urbis pontevecem et Adalgyselum ducem palacium et regnum gobernandum instetuit. Tinsaurum quod suffecerit filium tradens, condigne, ut decuit, eum uius culmine sublimavit; eo, quodcumque eidem largitus fuerat, sigillatem praeceptionebus roborandum decrevit. Deinceps Austrasiae eorum studio limetem et regnum Francorum contra Winedus utiliter definsasse nuscuntur.

zur Übersetzung des Abschnitts

Cumque anno duodecemo regni Dagoberti eidem filius nomen Chlodoveos de Nanthilde regina natus fuissit, consilio Neustrasiorum eorumque admonicione per pactiones vincolum cum Sigybertum, filium suum, firmasse dinuscetur, et Austrasiorum omnes primati, pontevecis citirique leudis Sigyberti manus eorum ponentes insuper. sacramontis firmaverunt, ut Neptreco et Burgundia soledato ordene ad regnum Chlodoviae post Dagoberti discessum aspecerit; Aoster vero idemque ordine soledato, eo quod et de populo et de spacium terre esset quoaequans, ad regnum Sigyberti idemque in integretate deberit aspecere; et quicquid ad regnum Aostrasiorum iam olem pertenerat, hoc Sigybertus rex suae dicione rigendum recipere et perpetuo dominandum haberit, excepto docato Dentilini, quod ab Austrasius iniquiter abtultus fuerat, iterum ad Neustrasius subiungeretur et Chlodoveo regimene subgiceretur. Sed has pacciones Austrasiae, terrorem Dagoberti quoacti, vellint nonlint, firmasse visi sunt. Quod postea temporebus Sigyberti et Chlodoviae regibus conservatum fuisse constat.

Radulfus dux, filius Chamaro, quem Dagobertus Toringia docem instetuit, pluris vecibus cum exercito Winedorum demicans, eosque victus vertit in fogam. Uius superbiae aelatus et contra Adalgyselum ducem diversis occansionebus inimicicias tendens. paulatem contra Sigybertum iam tunc ciperat revellare. Sed, ut dictum est, sic agebat: ′Qui diligit rixas, meditatur discordias′.

zur Übersetzung des Abschnitts

Anno quarto decimo rigni Dagoberti, cum Wascones forteter revellarent et multas predas in regno Francorum, quod Charibertus tenuerat, facerint, Dagobertus de universum regnum Burgundiae exercitum promovere iobet, statuens eis capud exercitus nomeni Chadoindum referendarium, qui temporebus Theuderici quondam regis multis prilies probatur strenuos. Quod cum decem docis cum exercetebus, id est Arinbertus, Amalgarius, Leudebertus, Wandalmarus, Waldericus, Ermeno, Barontus, Chairaardus ex genere Francorum, Chramnelenus ex genere Romanoe, Willibadus patricius genere Burgundionum, Aigyna genere Saxsonum, exceptis comitebus plurimis. qui docem super se non habebant, in Wasconia cum exercito perrixsissent, et totam Wasconiae patriam ab exercito Burgundiae fuissit repleta, Wascones deinter moncium rupes aegressi, ad bellum properant. Cumque priliare cepissint, ut eorum mus est, terga vertentes, dum cernerent se esse superandus, in faucis vallium montebus Perenees latebram dantes, se locis tutissemis per rupis eiusdem moncium conlocantes latetarint, exercitus postergum eorum cum ducibus insequens, pluremo nummero captivorum Wascones superatus, seo et ex his multetudinem interfectis, omnes domus eorum incinsis, paeculies et rebus expoliant. Tandem Wascones oppressi seo perdomiti, veniam et pacem subscriptis ducibus petentes, promittent se gluriae et conspectum Dagoberti regi presentaturus et, suae dicione traditi, cumta ab eodem iniuncta empleturus. Feliciter haec exercitus absque ulla lesionem ad patriam fuerunt repedati, si Arnebertum docem maxime cum seniores et nobiliores exercitus sui per negliencia a Wasconebus in valle Subola non fuissit interfectus. Exercitus vero Francorum, qui de Burgundia in Wasconia accesserat, patrata victuria, redit ad propries sedebus. Dagobertus ad Clippiaco resedens, mittit nuncius in Brittania, que Brittanes male admiserant veluciter emendarint et dicione suae se traderint; alioquin exercitus Burgundiae. qui in Vasconiam fuerat, de presenti Brittanias debuissint inruere. Quod audiens Iudacaile rex Brittanorum, corso veluci Clippiaco cum multis munerebus ad Dagobertum perrexit, ibique veniam petens, cumta, que sui regnum Brittaniae pertenentes leudebus Francorum inlecete perpetraverant, emendandum spondedit et semper se et regnum quem regibat Brittaniae subiectum dicione Dagoberti et Francorum regibus esse promisit. Sed tamen cum Dagobertum ad minsam nec ad prandium discumbere noluit, eos quod esset Iudechaile relegiosus et temens Deum valde. Cumque Dagobertus resedissit ad prandium, Iudacaile aegrediens de palacium ad mansionem Dadone referendario, quem cognoverat sanctam relegionem sectantem, accessit ad prandium. Indique in crasteno Iudacaile rex Brittanorum Dagobertum vale dicens, in Brittaniam repedavit; condigne tamen a Dagoberto munerebus honoratur. Anno quinto decimo regno Dagoberti Wascones omnes seniores terre illius cum Aiginane duci ad Dagobertum Clipiaco venerunt; ibique in eclesia domni Dioninsis rigio temore perterriti confugium fecerunt. Clemenciam Dagoberti vitam habent indultam. Ibique sacramentis Wascones firmantes, semul et promittentes, se omni tempore Dagoberto eiusque filies regnumque Francorum esse fedilis; quod more soleto, sicut sepe fecirant. post hac probavit aeventus. Permissum Dagoberti Wascones regressi sunt in terra Wasconiae.

Anno sexto decemo regni sui Dagobertus profluvium ventris Spinogelo villa super Secona fluvio nec procul a Parisius aegrotare cepit. Exinde ad baseleca sancti Dionensis a suis defertur. Post paucos dies, cum suae vitae sentirit pericolum, Aeganem sub celeretate ad se venire praecipit, reginam Nantildem et filium suum Chlodoveum eidem in mano conmendans, se iam discessurum senciens, consilium Aegane peragratum habens, quod cum eius instancia regnus strenuae gubernari possit. Hys gestis, post paucus dies Dagobertus amisit spiritum; sepultusque est in ecclesia sancti Dionensis, quam ipse prius condigne ex auro et gemmis et multis preciosissemis espetebus ornaverat et condigne in circoito fabrecare preceperat, patrocinium ipsius precioso expetens. Tante opes ab eodem et villas et possessiones multas per plurema loca ibique sunt conlate, ut miraretur a plurimis. Sallencium ibidem ad instar monastiriae sanctorum Agauninsium instetuere iusserat; sed facilletas abbatis Aigulfi eadem instetucionem nuscetur refragasse. Post Dagoberti discessum filius suos Chlodoveos sub tenera aetate regnum patris adscivit; omnes leudis de Neuster et Burgundia eumque Masolaco villa sublimant in regno. Aega vero cum rigina Nantilde, quem Dagobertus reliquerat,

anno primo regni Chlodoviae, secundo et inmenente tercio eiusdem regni anno condigne palacium gobernat et regnum. Aega vero inter citiris primatebus Neustreci prudencius agens et plenitudenem pacienciae inbutus, cumtis erat precellentior. Eratquae genere nobele, opes habundans, iusticiam sectans, aeruditus in verbis, paratus in rispunsis; tantummodo a plurimis blasphemabatur, eo quod esset avariciae deditus. Facultatis pluremorum, que iusso Dagoberti in regnum Burgundiae et Neptreco inlecete fuerant usurpate et fisci dicionebus contra modum iusticiae redacte, consilio Aegane omnibus restaurantur.

Eo anno Constantinus emperatur moretur. Constans, filius eius, sub tenera aetate consilio senato emperio sublimatur. Idem eius tempore gravissime a Sarracinis vastatur imperiom. Hierusolema a Saracinis capta, ceterasque civitates aeversae. Aegyptus superiur et inferior a Saracines pervadetur; Alexandria capetur et praedatur. Afreca tota vastatur et a Saracines possedetur paulolum; ibique Gregorius patricius a Saracinis est interfectus. Constantinopolis tantum cum Traciana provincia et paucis insolis, etiam et Romana provincia emperiae dicione remanserat. Nam maxeme totum emperium a Saracines graveter fuit adtritum; etiam et in postremum emperatur Constans constrictus adque conpulsus, effectus est Saracinorum tributarius, ut vel Constantinopoles cum paucis provincies et insolis suae dicione reservaretur. Trebus annis circeter et, fertur, adhuc amplius per unumquemque diem mille soledus auri aeraries Saracinorum Constans emplebat. Tandem, resumtis viribus, Constans emperium aliquantisper recoperans, tributa Saracines emplendum refutat. Quemadmodum haec factum fuissit aeventum, anno in quo expletum est in ordene debeto referam et scribere non selebo, donec de his et alies optata, si permiserit Deus, perficiam, uius libelli cumta mihi ex veretate cogneta inseram.

Eo anno Sintela rex Espaniae, qui Sisenando in regno successerat, defunctus est. Uius filius nomini Tulga sub tenera aetate Spanies peticionem patris sublimatur in regno. Gotorum gens inpaciens est, quando super se fortem iogum non habuerit. Uius Tulganes aduliscenciam omnes Spania more soleto viciatur, diversa conmittentes insolencia. Tandem unus ex primatis nomini Chyntasindus, collictis plurimis senatorebus Gotorum citerumque populum, regnum Spaniae sublimatur. Tulganem degradatum et ad onos clerecati tunsorare fecit. Cumque omnem regnum Spaniae suae dicione firmassit, cognetus morbum Gotorum, quem de regebus degradandum habebant, unde sepius cum ipsis in consilio fuerat, quoscumque ex eis uius viciae prumtum contra regibus, qui a regno expulsi fuerant, cognoverat fuesse noxias, totus sigillatem iubit interfici aliusque exilio condemnare; eorumque uxoris et filias suis fedelebus cum facultatebus tradit. Fertur, de primatis Gotorum hoc vicio repremendo ducentis fuisse interfectis; de mediogrebus quingentis interfecere iussit. Quoadusque hoc morbum Gotorum Chyntasindus cognovissit perdometum, non cessavit quos in suspicionem habebat gladio trucidare. Goti a vero Chyntasindo perdomiti, nihil adversus eodem ausi sunt, ut de regebus consuaeverant inire consilium. Chyntasindus cum esset plenus diaerum, filium suum nomine Richysindum in omnem regnum Spaniae regem stabilivit. Chyntasindus paenetentiam agens, aelymosinam multa de rebus propries faciens, plenus senectutae, fertur nonagenarius, moretur.

Anno tercio regni Chlodoviae Aega Clipiaco villa vixatus a febre moretur. Ante paucis diaebus Ermenfredus, qui filiam Aegane uxorem acceperat, Chainulfo comiti in Albiodero vico in mallo interfecit. Ob hanc rem gravissema stragis de suis rebus iussionem et permissum Nantilde a parentebus Ainulfi et populum pluremum fiaetur. Ermenfredus in Auster Remus ad baseleca sancte Remediae fecit confugium; ibique diebus plurimis hanc infestacionem devitando et rigio temore residit.

Post discessum Aegane Erchynoaldus maior domus, qui consanguaeneus fuerat de genetrici Dagoberte, maior domi palacium Chlodoviae effecetur. Eratque homo paciens, bonetate plenus, cum esset paciens et cautus, humiletatem et benignam voluntatem circa sacerdotibus omnebusque pacienter et benigne respondens nullamque tumens superbiam, neque cupeditatem saeviaebat; tanta in suo tempore pacem sectans fuit, ut Deum esset placebelem. Erat sapiens, sed in primum maxeme cum simplecetate, rebus minsuratem ditatus, ab omnibus erat dilectus. Igitur post discessum Dagoberti regi quo ordine eiusdem tinsauri inter filius devisi fuerant, non obmittam. sed delucedato ordene uius volumine inseri procurabo.

Cum Pippinus maior domi post Dagoberti obetum et citiri ducis Austrasiorum. qui usque in transito Dagoberti suae fuerant dicione retenti, Sigybertum unanemem conspiracionem expetissint, Pippinus cum Chuniberto, sicut et prius amiciciae cultum in invicem conlocati fuerant, et nuper, sicut et prius, amiciciam vehementer se firmeter perpetuo conservandum oblegant, omnesque leudis Austrasiorum secum uterque prudenter et cum dulcedene adtragentes, eos benigne gobernantes, eorum amiciciam constringent semperque servandum. Aegetur, discurrentebus legatis, partem Sigiberti debetam de tinsauris Dagoberti Nantilde regine et Chlodoveo rigi a Sigyberto requiretur. quod reddendum placitus instetuaetur. Chunibertus pontefex urbis Coloniae et Pippinus maior domi cum aliquibus primatebus Austri a Sigyberto dericti, villa Conpendio usque perveniunt, ibique tinsaurum Dagoberti, iubente Nantilde et Chlodoveo, instancia Aegane maiorem domus presentatur et aequa lanciae devidetur; terciam tamen partem de quod Dagobertus adquisiverat Nantildis regina percepit. Chunibertus et Pippinus hoc tinsaurum, quod pars fuit Sigyberti, Mettis facint perducere; Sigyberto praesentatur et discribetur. Post, fertur, anni circolo Pippinus moretur, nec parva dolore eiusdem transitus cumtis generavit in Auster, eo quod ab ipsis pro iusticiae cultum et bonetatem eiusdem delictus fuissit. Grimoaldus, filius eius, cum essit strinuos. ad instar patris diligeretur

a plurimis, Otto quidam, filius Urones domestici, qui baiolos Sigyberto ab adoliscenciam fuerat, contra Grimoaldo superbiam tomens et zelum ducens, eumque dispecere conaretur: Grimoaldus cum Chuniberto pontefice se in amiciciam constringens. ceperat cogitare, quo ordine Otto de palacio aegiceretur, et gradum patris Grimoaldus adsumeret.

Cumque anno octavo Sigybertus regnarit, Radulfus dux Toringiae vehementer contra Sigybertum revellandum disposuissit, iusso Sigyberti omnes leudis Austrasiorum in exercitum gradiendum banniti sunt. Sigybertus Renum cum exercito transiens, gentes undique de universis regni sui pagus ultra Renum cum ipsum adunati sunt. Primo in loco Faram, filio Chrodoaldo, nomini, qui cum Radulfo unitum habebat consilium, exercitus Sigyberti trucedans rupit ipsoque interfecit. Omnem populum uius Fare, qui gladium aevasit, captivetate depotant. Omnes primati et exercitus dextras in invicem dantes, ut nullus Radulfo vitam concederet; sed haec promissio non sortitur effectum. Sigybertus deinde Buchoniam cum exercito transiens, Toringiam properans: Radulfus haec cernens, castrum lignis monitum in quodam montem super Unestrude fluvio in Toringia construens, exercitum undique, quantum plus potuit, collegens, cum uxorem et liberis in hunc castrum ad se definsandum stabilibit. Ibique Sigybertus cum exercitum regni sui veniens, castrum undique circumdat exercitus; Radulfus vero intrinsecus ad prilio forteter praeparatus sedebat. Sed hoc prilio sine consilio initum est. Haec adoliscencia Sigyberti regis patravit, cum aliae eodem diae vellint procedere ad bellum et aliae in crasteno, nec unitum habentes consilio. Grimoaldus et Adalgyselus ducis haec cernentes, Sigyberti pericolum zelantes, eum undique sine intermissione custudiunt. Bobo dux Arvernus cum parte exercitus Adalgyseli et Aenovales comex Sogiontinsis cum paginsebus suis et citeri exercitus manus plura contra Radulfum ad portam castri protenus pugnandum perrexerunt. Radulfus cum aliquibus ducebus exercitus Sigyberti fiduciam haberit, quod super ipsum non voluissent. viribus inruere, de castrum per porta prorumpens, super exercitum Sigyberti cum suis inruens, tanta stragis a Radulfo cum suis de exercito Sigyberti fiaetur, ut mirum fuissit. Macancinsis hoc prilio non fuerunt fedelis. Fertur, ibique plurima milia homenum fuisse gladio trucidati. Radulfus, patrata victuria, in castrum ingredetur. Sigybertus cum suis fedelebus grave amaretudines merorem adreptus, super aequum sedens, lacremas oculis prorumpens, plangebat quos perdederat. Nam et Bobo dux et Innowales comex, citiri novilium fortissemi pugnatoris seu et plura manus exercitus Sigiberti regi, qui cum ipsus in congressione certamenes sunt adgressi, conspiciente Sigyberto, hoc prilio fuerunt trucidati. Nam et Fredulfus domestecus, qui amicus Radulfo fuisse dicibatur, hoc prilio occupuit. Sigybertus eadem nocte nec procul ab ipso castro in tenturies cum suos mansit exercito. In crasteno vedentes, quod Radulfo nihil prevaluissint, missus discurrentebus, ut paceveci Renum aeterum transmearint, cum Radulfo convenenciam Sigybertus et eiusdem exercitus ad propries sedebus remeantur. Radulfus superbia aelatus admodum, regem se in Toringia esse cinsebat; amicicias cum Winidis firmans, ceterasque gentes, quas vicinas habebat, cultum amiciciae oblegabat. In verbis tamen Sigiberto regimini non denegans; nam in factis forteter eiusdem resistebat dominacionem.

zur Übersetzung des Abschnitts

Anno decimo regno Sigyberti Otto, qui ad versus Grimoaldo inimicicias per superbia tomebat, faccionem Grimoaldo a Leuthario duci Alamannorum interfecetur. Gradus honoris maiorem domi in palacio Sigyberto et omnem regnum Austrasiorum in mano Grimoaldo confirmatum est vehementer.

Anno quarto regni Chlodoviae, cumque Nantildis regina cum filio suo Chlodovio regi post discessum Aeganem Aurilianes in Burdiae regnum venissit, ibique omnes seniores, ponteveces, ducebus et primatis de regnum Burgundiae ad se vinire precepit. Ibique cumtus Nantildis sigillatem adtragens, Flaogatum genere Franco maiorem domus in regnum Burgundiae aelectionem pontevecum et cumtis docebus a Nantilde regina hoc gradum honores stabilitur, neptemque suam nomini Ragnoberta Flaochadum disponsavit. Espunsalias has, nessio qua factione, fiuntur; nam alium consilium secrete Flaochatus et Nantildis regina macenavant, quem credetur non fuisse Deo placebelem, ideoque non mancepavit effectum. Cumque Erchynoaldus et Flaochadus maiores domi inter se quasi unum inissint consilium, consencientes ab invicem, hunc gradus honorem, alterutrum solatium prebentes, disponent habere feliceter. Flaochadus cumtis ducibus de regnum Burgundiae seo et pontefecis per epistolas, etiam et sacramentis firmavit, unicuique gradum honoris et dignetatem seo amiciciam perpetuo conservarit. Hanc dignetatem sublimatus Flaochadus, regnum Burgundiae pervagatur. consilium adseduae iniens, priorem inimiciciam, qua cordis arcana dio celaverat, memorans, Villebadum patricium interfecere disponebat.

Willebadus cum esset opebus habundans, et pluremorum facultates ingenies diversis abstollens, ditatus inclete fuissit et inter patriciatum gradum et nimiae facultates aelacionem superbiae esset deditus, ad versus Flaochadum tumebat, eumque dispicere quonaretur. Flaochadus, collictis secum pontefecis et ducibus de regnum Burgundiae. Cabilonno pro utiletate patriae tractandum minse Madio placitum instituit; ibique et Willebadus multetudinem secum habens advenit. Flaochadus ibidem Willebado interfecere nitebatur. Haec cernens Willebadus, palacium noluit introire. Flaochadus foris contra Willebadum preliandum adgreditur. Amalbertus vero, germanus Flaochado, ad pagandum intercurrens, ubi iam in congressione certamene conflige debuerant, Willebadus Amalberto secum retenens, de hoc aevasit pericolum. Intercurrentes et citiris persunis, separantur inlese. Flaochadus deinceps vehementem inibat consilium de interetum Villebadi. Eo anno Nantildis regina moretur. Ipsoque anno minse Septembre Flaochadus cum Chlodoveo regi et Erchynoaldo idemque maiorem domus et aliquibus primatebus Neustrasies de Parisiaco promovens, per Senonas et Auticioderos Agustedunum accesserunt; ibique Chlodoveus Willibadum patricium ad se venire precepit. Willibadus cernens inimicum consilium Flaochado et germano suo Amalberto, Amalgario et Chramneleno ducebus de suo intereto fuisse initum, colligens secum plurema multetudinem de patriciatus sui termenum, etiam et pontevecis seo nobelis et fortis, quos congrecare potuerat, Agustedunum gradiendum iter adrepuit. Cui obviam a Chlodoveo regi, Erchynoaldo maiorem domus et Flaochado Ermenricus domesticus dirigetur, eo quod Willebadus trepedabat, utrum peracederit, an suum devitandum periculo repedarit, ut ab Ermenrici promissionebus preventus, usque adgrederit Agustedunum ; quem ille credens condigne munerebus honoravit. Postergum eius Agustedunum accessit; ibique tenturia cum suis nec procul ab urbe posuit. Eodemque diae quo ibidem peraccesserat Ailulfo Valenciae urbis episcopo et Gysone comite ad prevedendum que agebantur Agustedunum dirixerat, qui a Flaochado in urbe retenti sunt. In crasteno Flaochadus, Amalgarius et Chramnelenus, qui consilium de interetum Villebadi unianemeter conspiraverant, de urbem Agustedunum maturius promoventis, citirique docis de regnum Burgundiae cum exerceto eis subiunguntur. Erchynoaldus cum Neustrasius, quos secum habebat, idemque arma sumens, ad hoc bellum adgreditur. Willebadus ae contra tela priliae construens, quoscumque potuit adunare, falangis uterque in congressione certamenes iungent ad prilium. In ea pugna Flaochadus. Amalgarius et Chramnelenus, idemque Wandelbertus ducis cum suis in congressione certamenis contra Willebado pugnandum confligunt; nam citiri ducis vel Neustrasiae, qui undique eodem debuerant circumdare, se retenentes, aspiciaebant, spectantes aeventum, super Willebadum noluerunt inruere. Ibique Willebadus interfecetur ; plurimi cum ipso de suis gladio trucedantur. Eo certamine citiris primus Bertharius comis palatiis, Francus de pago Ultraiorano, contra Willebado confligit. Adversus quem frendens Manaulfus Burgundio, exiens deinter citiris cum suis ad versus Bertharium priliandum; Bertharius, eo quod prius illi amicus fuissit, dicens: ′Veni sub clepeum meum; de hoc periculo te liberabo′. Cumque ad eum liberandum clepeum aelevassit, Manaulfus cum conto Bertharium in pectore percuciens, citiri qui cum eum venerant ipsumque circumdantes, eo quod Bertharius nimium reliquis precessisset, volneratur graveter. Tunc Chaubedo, filius Berthario, cernens patrem in pericolum mortis, curso velucissemo patri auxiliandum perrexit. Manaulfo conto percusso in pectore terra prostravit; citiris qui patri percusserant totusque interfecit. Sic Bertharium suum genetorem, ut fedelis filius, prestante Domino, liberabit a morte. Hy vero docis, qui cum eorum exercito super Villebado inruere noluerant, tinturia Willebadi. episcoporum et citerorum qui cum eum venerant depredandum. Pluretas inibi auri et argenti capetur, reliquisque rebus et aequetis ab hys qui priliare noluerunt percepti sunt. His ita gestis, Flaochadus in crasteno de Agostedunum promovens, Cabilonno perrexit. Ingressus in urbe, in crastenum urbi, nessio quo caso, maxeme tota incendio concrematur. Flaochadus iudicio Dei percussus, vixatus a febre, conlocatur in scava; aevicto navale per Ararem fluvio quoinomento Saoconna Latona properans. in aetenere undecemo diae post Willibadi interetum amisit spiritum, sepultusque est in ecclesia sancti Benigni suburbano Divioninse. Credetur a plurimis, hy duo Flaochadus et Willebadus, eo quod multa in invicem per loca sanctorum de amicicias oblegandum sacramenta dedirant, et uterque in populis sibi subgectis copeditates instincto iniqui oppresserunt, semul et a rebus nudaverunt, quod iudicius Dei de eorum oppressione plurema multetudine liberassit, et eorum perfedia et mendacia eos uterque interire fecissit.

Im 40. Jahr der Regierung Chlothars hat ein Mann aus dem Volk mit Namen Samo mehrere Franken aus der Provinz Senonen-Gau als Händler zusammengerufen, er ist aufgebrochen um Handel mit den Slawen mit Beinamen Wenden zu betreiben. Die Slawen hatten schon angefangen gegen die Awaren mit dem heidnischen Beinamen Hunnen und deren König aufzubrechen. Die Wenden sind den Hunnen schon seit alters her verbunden gewesen, sodass, wenn die Hunnen im Heer gegen einen beliebigen Stamm angriffen, die die Schar der Hunnen standen vereint vor ihrem Lager, die Wenden aber kämpften: wenn sie beim Siegen die Oberhand hielten, dann kamen die Hunnen herbei, um die Beute aufzusammeln; wenn aber die Wenden überwältigt wurden, nahmen sie die von den Männern der Hunnen verwehrte Hilfe auf. Deswegen werden sie Verbündete genannt, das weil sie bei der Aufstellung zum Kampf eine doppelte vestila priliae bildend vor den Hunnen gingen. Die Hunnen gingen jedes einzelne Jahr um zu lieben zu den Slawen, gebrauchten die Ehefrauen der Slawen und deren Töchter auf dem Lager; zusätzlich zu anderen Unterdrückungen zahlten die Slawen den Hunnen Abgaben. Die Söhne der Hunne, die sie mit den Ehefrauen und Töchtern der Wenden gezeugt hatten, halten endlich die Bosheit und Unterdrückung nicht aufrecht, lehnen die Herrschaft der Hunnen ab, wie ich oben erwähnt habe, und begonnen sich zu lösen. Weil die Wenden in einem Heer gegen die Hunnen angegangen waren, ist Samo, den ich oben erwähnt habe, Handel treibend mit dem Herrn höchst selbst aufgebrochen; und dort sind seine Heldentaten diesen von so großem Nutzen gewesen, dass es erstaunlich gewesen ist und eine allzu große Anzahl von diesen durch das Schwert der Wenden abgeschlachtet worden ist. Die Wenden, erkennend den Vorteil Samos, wählen ihn zum ihrem König, wo er 35 Jahre erfolgreich regiert hat. Mehrere Schlachten haben die Wenden gegen die Hunnen begonnen unter seiner Regierung; durch seinen Rat und Vorteil besiegen die Wenden immer die Hunnen. Samos hatte 12 Frauen aus dem Stamm der Wenden, von denen er 22 Söhne und fünfzehn Töchter gehabt hat.
zurück zum Originaltext

Als Dagobert, bereits im siebten Jahr seiner Herrschaft, den größten Teil des Königreichs seines Vaters in Besitz genommen hatte, wie ich oben erwähnte, überfiel er Burgund. Die Ankunft Dagoberts oder auch der übrigen Krieger hatte durch die Befürchtung bei den Bischöfen und Adligen in Königreich Burgund so sehr erschüttert, dass es allen verwunderlich war; dass er den Armen leidenschaftlich das Vergnügen vorgeschlagen hatte Gerechtigkeit zu haben. Und als er in der Stadt Langres angekommen war, urteilte er über seine Kämpfer, ebenso die Hochgestellten wie den Armen mit so großer Gerechtigkeit, dass wie geglaubt wird, es ganz und gar Gott zu Gefallen war; wenn kein Vorrecht oder Ansehen der Personen einherging, wenn nicht allein die Gerechtigkeit herrschte, gefiel es dem Höchsten. Danach ist er nach Divion gegangen, und allerdings verweilte er für ziemlich viele Tage, mit so großer Absicht setzte er fest in seinem ganzen Reich dem Volk durch Gerechtigkeit regieren. Vom Verlangen dieses Wohlwollens erfüllt eroberte weder der Schlaf seine Augen noch wurde er von Speisen gesättigt, er denkt angespannt nach, auf dass alle mit der versprochenen Gerechtigkeit aus seinem Blickfeld zurückkehrten. An dem Tage, an dem er von Saint-Jean-de-Losne nach Châlon-sur-Saône eilte zu beschließen, vorher wurde er erleuchtet, als er das Bad besucht, hat er Brodulf, dem Onkel, befohlen dem Bruder Charibert zu ermorden; welcher von den Herzögen Amalgar und Arnebert und dem Adligen Wilibad getötet worden ist. Sodann ist er nach Châlon-sur-Saône, wo Dagobert begann wendet er die Anstrengung die Liebe der Gerechtigkeit zu vervollkommnen an, danach über Autun Auxerre weitergehend über die Stadt Sens nach Paris gekommen; und dort ließ er die Königin Gomatrude im Dorf Reuilly zurück, wo sie die Ehe eingegangen ein gegangen hatte, mit Nanthild, einer der Töchter aus der Dienerschaft die Ehe geschlossen, hat er sie zur Königin erhoben. Bis zu diesem Zeitpunkt vom Anfang an dem er zu regieren begonnen hatte, regierte er mit dem Rat Arnulfs, dem Bischof der Stadt Metz und des Hausmeier Pippins zum so großen Wohlergehen des Königreichs in Auxerre, dass er von allen Stämmen ein außerordentlich großes Lob erhielt. Aber die Furcht war seinen Vorteil so heftig zusammengetroffen, dass sie sich schon mit Ergebenheit sich seiner Herrschaft anboten; dass auch von den Stämmen, die sich an der Grenze der Awaren und Slawen aufstellen werden, von ihm offenbar gefordert haben, dass jener erfolgreich hinter deren Rücken ginge, und die Awaren und Slawen und die übrigen Stämme der Völker immerfort die staatliche Hand seiner Herrschaft und sie versprachen sich vertrauensvoll zu unterwerfen. Nach dem Tode des seligen Arnulf bisher beraten von Pippin dem Hausmeier und Cunibert dem Bischof der Stadt Köln genießend und von diesen ausdrücklich daran erinnert, dass das so großes Wohlergehen und Gerechtigkeitsliebe verknüpft sind mit allen untergebenen Stämmen, solange bis er Paris erreicht hart, wie ich oben erwähnt habe, und regierte, dass kein anderer der früheren fränkischen Könige im Ruhm herausragender gewesen war.
zurück zum Originaltext

Im gleichen Jahr hatten die Slawen mit dem Beinamen Wenden in Samos Königreich fränkische Händler in großer Zahl ermordet und die Waren geraubt, das war der Beginn eines Ärgernisses zwischen Dagobert und Samo, dem König der Slawen. Und Dagobert schickt seinen Gesandten Sicharius zu Samon und bittet ihn, die Kaufleute, die die Seinen getötet hatten oder deren Eigentum sie unrechtmäßig an sich genommen hatten, durch Gerechtigigkeit wieder gut zu machen. Samos will Sicharius weder sehen noch ihm erlauben, ihn zu treffen, Sicharius, gekleidet in ein Gewand, das dem der Slawen ähnelte, hat mit seinen Männern Samo erreicht und hat ihm alles erzählt, was man ihm aufgetragen hatte. Doch wie es das Verhalten der Heiden und der Hochmut der Böse ist, ist für Samo, der sie vorgelassen hatte, nichts wiederherzustellen gewesen, nur so viel will er gefällig feststellen, über dessen und anderer Ansprüche, die zwischen den Parteien entstanden sind, Gerechtigkeit möge untereinander zurückkehren. Sicharius spricht wie ein törichter Botschafter, unangemessene Worte, die er nicht eingefügt haben sollte, und Schimpfworte gegen Samo, darüber welche Dienstleistungen Samo und das Volk seines Königsreichs Dagobert zu leisten hätten. Samos sagte, nun verletzt, als Antwort: "Und das Land, das wir haben, gehört Dagobert, und wir gehören ihm, wenn er immerhin verfügt, die Freundschaft mit uns zubewahren" Sicharius sagt: "Es ist nicht möglich, dass Christen und Diener Gottes Freundschaften mit Hunden schließen könnten." Samo hat zum Gegenteil gesagt: "Wenn ihr Gottes Diener seid und wir Gottes Hunde, während ihr fortwährend gegen Ihn handelt, haben wir die Erlaubnis erhalten, euch mit unseren Zähnen in Stücke zu reißen." Sicharius ist der Aegisthus in den Augen Samos. Als er das Dagobert gemeldet hatte, befiehlt über das ganze Königreich Austrasien ein erfahrenes Heer gegen Samo und die wenden zu führen; wobei eine dreifache Säule in der Schlachtordnung das wendische Heer angreift, auch eine Ablösung Dagoberts der Langobarden und dieselben sind feinselig gegen die Slawen aufgebrochen. Die Slawen bereiten sich im Gegenteil an diesen und anderen Orten vor, das Heer der Alemannen mit Chrodobert als Anführer, hat in dem Teil, der besetzt worden ist den Sieg errungen. Ebenso errangen die Langobarden einen Sieg, und die Alemannen und Langobarden haben zahlreiche Gefangene der Slawen mit sich geführt. Aber weil beim austrasischen Lager Wogastisburg, wo sich sehr viele tapfere Scharen der Wenden verschanzt hatten, belagern sie es, kämpfen drei Tage lang, dort werden viele aus dem Heer Dagoberts durch das Schwert getötet, und darauf kehren sie fliehend, alles Klirrende und die Dinge, die sie übrig hatten zurücklassend, zu ihren eigenen Wohnstätten zurück. Danach drangen die Wenden zu vielen Zeiten in Thüringen ein und die übrigen Gaue im Reich der Franken, um sie zu verwüsten; auch der Herzog Dervanus aus dem Stamm der Sorben, die aus dem Volk der Slawen stammten und die schon lange nach dem Königreich der Franken blickten, schloss sich mit den Seinen dem Reich Samos an. Dieser Sieg, den sich die Wenden gegen die Franken verdient haben, ist nicht so sehr die Tapferkeit der Slawen erhalten, wie der Verwirrung der Austrasier, dann erkannten sie den Hass, auf den sie mit Dagobert gestoßen waren und dass sie unablässig ausgeplündert werden würden.
zurück zum Originaltext

In diesem Jahr ist im Reich der Awaren mit Beinamen Hunnen in Pannonien ausgebrochen sie haben heftig Beschuldigung um die Herrschaft gestritten, wem die Nachfolge gebührt: der eine von den Awaren der andere von den Bulgaren, mit einer gesammelten Menge würden beide einander gegenseitig angreifen. Endlich besiegen die Awaren den Bulgaren. Den besiegten Bulgaren, 9.000 aus Pannonien vertriebene Männer mit Ehefrauen und freigeborenen Kindern, wenden sich an Dagobert, bittend dass er sie zum Bleiben auf dem Gebiet der Franken aufnähme. Dagobert ordnete an jene zum Überwintern in Bayern aufzunehmen, insofern er mit den Franken verhandelte, was er sodann tat. Und als sie zum Überwintern auf die Häuser der Bayern verteilt gewesen sind, fordert der Rat der Franken Dagobert auf, den Bayern, dass jeder einzelne jener Bulgaren mit den Ehefrauen und den Kindern in seinem Haus in einer Nacht zu töten sei. Das ist von den Bayern unverzüglich ausgeführt worden; nicht irgendeiner jener Bulgaren ist übriggeblieben, außer bloß Alcek mit 700 Männern und Frauen und Kindern, der in an der Grenze der Wenden gerettet wurde. Danach hat er mit den Seinen beim Herzog der Wenden Valuk gelebt.
zurück zum Originaltext

Als im 11. Jahr der Regierung Dagoberts, die Wenden dem Befehl Samos gehorcht haben und öfter ihre Grenze überschritten, um das Reich der Franken in Thüringen und den anderen Regionen zu verwüsten, ging Dagobert in die Stadt Metz, im Rat seiner zustimmenden Bischöfe und Adligen, und allen Edlen seines Reichs hat er Sigibert, seinen Sohn, zum König in Austrien zu erheben und den Regierungssitz in der Stadt zu haben gestattet. Den Bischof von Köln, Cunibert, und den Herzog Adalgisel hat er als Verwalter des Königshofs und des Reichs eingesetzt. Er hat würdevoll einen Kronschatz an den Sohn übergeben, wie es sich geziemt hat, ihm den er zu dessen Gipfel erhoben hat; er hat bestimmt, dass, was immer er demselben zugestanden hatte, durch besiegelte Anweisungen zu bestätigen ist. Die Austrasier werden von Generation zu Generation für ihren Eifer die Grenze und das Reich der Franken gegen die Wenden erfolgreich verteidigt zu haben wahrgenommen.
zurück zum Originaltext

Der Sohn Chamars, Herzog Radulf, den Dagobert in Thüringen als Herzog eingesetzt hatte, focht mit dem Heer der Wenden viele Treffen aus, und hat jene siegreich in die Flucht geschlagen. Dieser Stolz hat ihn übermütig gemacht und er richtet zu verschiedenen Gelegenheiten Feindschaften gegen den Herzog Adalgisel, allmählich begann er damals schon gegen Sigibert aufzubrechen. Aber wie man sagt, er handelte so: "Wer Streit liebt, stiftet Zwietracht."
zurück zum Originaltext

Und als Sigibert im achten Jahr regiert hat, würde Radulf, Herzog von Thüringen, heftig gegen Sigibert zu rebellieren begonnen haben, auf Befehl Sigiberts wurden allen Kriegern der Austrasier verboten, in das Heer einzutreten. Sigibert überschritt mit seinem Heer den Rhein, die Stämme seines gesamten Königreichs im Gau jenseits des Rheins sind mit ihm vereiniget worden. An erster Stelle hat das Heer Sigiberts Fara, den Sohn Chrodoalds mit Namen, der mit Radulf eine vereinigte Absicht hatte, niedermetzelnd vernichtet und ihn selbst getötet. Alles Volk von Fara, das dem Schwert entkommen war, führen sie weg in die Gefangenschaft. Alle Edlen und Truppen gaben einander die rechte Hand, dass niemand Radulf das Leben schenkte; aber dieses Versprechen erlangte keine Wirkung. Darauf durchquert Sigibert mit dem Heer den Buchengau (Fulda-Gap), eilt nach Thüringen: Radulf, dies bemerkend, erbaut ein mit Baumstämmen befestigtes Lager auf einem gewissen Berg über dem Fluss Unstrut, sammelt von überallher ein Heer so viele er konnte, sichert mit der Ehefrau und den Kindern in diesem Lager, um sich zu verteidigen. Sigibert kommt dort mit dem Heer seines Königreichs an, das Heer umzingelt das Lager rundherum; Radulf aber sitzt innendrin gut auf die Schlacht vorbereitet. Aber diese Schlacht nimmt ohne Beratung ihren Anfang. Das hat das jugendliche Alter des Königs Sigibert vollbracht, weil die einen am selben Tag zum Krieg vorgehen wollten und andere am morgigen Tage, hatten sie keinen einheitlichen Beschluss. Die Herzöge Grimoald und Adalgisel erkennen dies, die Gefahr für Sigibert nacheifernd, halten sie ihn überall ohne Unterbrechung zurück. Bobo, der Herzog der Arverner mit einem Teil des Heeres Adalgisels, und Graf der Sogionter, Aenovales, mit seinen Kämpfern und einer weiteren Schar des Heeres sind gegen Radulf zum Lagertor aufgebrochen, um sofort zu kämpfen. Weil Radulf Vertrauen in einige der Anführer des Heers Sigiberts hatte, dass sie nicht mit ihren Männern über ihn herfallen wollten, brach er durch das Tor aus dem Lager aus, fiel er über das Heer Sigiberts her, und es geschah ein so großes Blutbad von Radulf und den seinen über das Heer Sigiberts, das es ein Wunder gewesen war. In dieser Schlacht sind die Mainzer nicht treu gewesen. Es wird erzählt, dort seien viele tausend Männer mit dem Schwert getötet worden. Radulf geht mit dem errungenen Sieg ins Lager. Sigibert mit seinen Getreuen von schwerer Bitterkeit Trauer befallen, über den Gleichen sitzend, Tränen aus den Augen stürzend, betrauerte die er verloren hatte. Denn sowohl Herzog Bodo als auch Graf Innowales, neu einberufen für die heftigste Schlacht oder auch viele Scharen des Heeres des Königs Sigibert, die miteinander im Kampf der Schlacht angegriffen worden sind, sind in diesem Gefecht von Sigibert beobachtet getötet worden. Denn auch der Lehnsmann Fredulf, der ein Freund Radulfs gewesen sein sollte, nahm an dieser Schlacht teil. Sigibert blieb in dieser Nacht nicht weit vom Lager mit seinem Heer in Breitschaft. Am Morgen sehen sie, dass von Radulf keine Übermacht gehabt hätte, aufgegeben durch die Auseinanderlaufenden, dass sie friedlich den Rhein wiederum überschreiten würden, mit der Vereinbarung von Radulf sind Sigibert und dessen Heer zu den eigenen Wohnsitzen heimgekehrt. Radulf, vom Stolz ziemlich aufgebläht, bestimmte sich zum König in Thüringen; er verfestigte die Freundschaften mit den Wenden und den anderen Stämmen, die er als Nachbarn hatte, er verpflichtete sie zum Freundschaftsdienst. Mit Worten aber versagte er Sigibert nicht die Herrschaft; aber in Taten widerstand er mutig dessen Vorrang.
zurück zum Originaltext