Gesta Domini Dagoberti Regis Francorum.

1. Quartus ab Chlodoveo, qui primus regum Francorum ad cultum Dei, docente beato Remigio Remensi episcopo, conversus est, Chlotharius, filius Chilperici, regnum sortitus est. Qui elaborata a maioribus dignitate potitus, cum et plurima strenue gesserit, tum praecipue illud memorabile suae potentiae posteris reliquit indicium, quod, rebellantibus adversum se Saxonibus, ita eos armis perdomuit, ut omnes virilis sexus eiusdem terrae incolas, qui gladii, quod tum forte gerebat, longitudinem excessissent, peremerit, quippe ut iunioribus tumoris ausum recordatio illius vitalis seu mortiferi gladii amputaret. Tanta tum Francorum potentia, tanta regum animositas erat. Quomodo autem vel qualiter hoc peregerit, in subsequentibus suo ordine plenius intimabitur. Fuit nempe idem rex Clotharius patientiae deditus, litteris eruditus, timens Deum, ecclesiarum et sacerdotum magnus ditator, pauperibus elemosinam tribuens, benignum se omnibus et pietate plenum ostendens, belligerator insignis, venationibus ferarum nimium assidue utens.

   zur Übersetzung des Abschnitts

2. Huic fuit filius nomine Dagobertus, quem ex Bertedrude regina susceperat, qui patri succederet et industria dignus et viribus. Hic denique in annis puerilibus positus, traditus est a genitore venerabili ac sanctissimo Arnulfo Mettensium urbis episcopo, ut eum secundum suam sapientiam enutriret eique tramitem christianae religionis ostenderet atque eius custos et baiulus esset. Cum autem adolescentiae aetatem, ut genti Francorum moris est, venationibus exerceret, agere cervum quadam die instituit. Qui facile repertus, oblatrantibus atque certatim insequentibus canum agminibus. ea pernicitate qua illud animal fertur silvas montesque et, si qua occurrere, flumina transcurrens, canum industriam effugere conabatur. Tandem ergo victus ad vicum qui Catulliacus dicitur se contulit. Hic ab urbe quae Lutecias sive Parisius vocatur quinque ferme milibus abest. Siquidem in ea urbe reges Francorum maxime sceptra tractare consueverant.

   zur Übersetzung des Abschnitts

3. In eo sane vico temporibus Domiciani, qui secundus ab Nerone in christianos arma corripuit, primum memoratae urbis episcopum beatissimum Dyonisium cumque eo Rusticum et Eleutherium, quorum alter presbiter, alter diaconus erat, pro Christi nomine in prospectu ipsius civitatis interemptos quaedam materfamilias vocabulo Catulla, a qua et vico deductum nomen dicunt, quia palam non audebat, clam sepulturae mandavit. Signavit tamen locum, ut rei geste iunioribus constaret notitia. Sic incomparabilis thesaurus diu latuit, nec preter famam locus ille quicquam habebat conspicuum. Et quamvis quaedam inibi ab anterioribus regibus propter assidua, quae ibidem agebantur miracula, conlata fuissent, tamen, quia locus ipse eo tempore sub potestate Parisiaci antistitis constitutus erat, et cui vellet clericorum eum iure beneficii tradebat, illeque, cui concedebatur, non honestatem loci, sed terrenum lucrum, quemadmodum in quibusdam locis hodieque cernitur, sibi inde in proprios usus accumulari videbatur: ob hoc, ut diximus, locus ille nimium neglegebatur. Vilis quippe tantum aedicula, quam, ut ferebatur, beata Genovefa super sanctos martyres devot? construxerat, tantorum martyrum corpora ambiebat, quoad, sicut in processu expediam, profuturum orbi eorum nomen enituit, et, procurante Deo, ad singularem excellentiam locus, qui tam magnis, tam certis, tam denique antiquis illustrabatur, quamvis occulte, patronis, provectus est.

   zur Übersetzung des Abschnitts

4. Sed ut ad propositum redeam, cervus diu huc illucque per vicum oberrans, aedem beatorum martyrum ingreditur seque ibi componit. Instabant canes, et licet idem eis quod et cervo pateret ostium, et qui eos abigeret, nemo visibilium custodum adesset. adtamen sancti martyres suum domicilium non patiebantur inmundorum violari ingressu. Videres hinc cervum tutum repperisse perfugium, inde canes eius praesentiam latratibus indicare, seque ab introitu aedis divina virtute arceri. Dagobertus citato cursu supervenit, rem spectaculo dignam admiratur, stupet, amplectitur. Finitimos tum rumor iste vulgo sollicitat et cum maxime Dagobertum tum etiam eos ad amorem et venerationem sanctorum instigat. Et ut vere fatear, ut ex gestis postmodum claruit, nullus Dagoberte locus aut dulcior aut iocundior fuit.

   zur Übersetzung des Abschnitts

5. Igitur anno 36. regni Clotharii Bertedrudis regina, mater Dagoberti, moritur, quam unico amore Clotharius dilexerat, et omnes duces bonitatem eius probantes vehementer amaverant. Post cuius obitum Clotharius rex aliam accepit uxorem nomine Sichildem, de qua habuit filium nomine Hairbertum.

   zur Übersetzung des Abschnitts

6. Itaque Dagobertus sic probitate ut aetate in dies crescebat spemque futuri regis optimam subinde indiciis operum ingerebat. Et pater Clotharius quendam, ut putabat, spectate fidei Sadregiselum rebus sub se tractandis praefecerat, Aquitaniae ducatu specialiter ei commisso. Hic tanto dignitatis fastu elatus, regis filium Dagobertum partim collatae potestatis superbia, partim spe regni laborans, non aequo animo prosperius agere ferebat nec, quid moliretur, simulato saltem amore, obtegere diu valuit. Sed quia metu patris manifestus non poterat, occultum se ei inimicum crebro contemptu aperuit. Excusatio sane iuvenilis erat aetatis, ne rudis adhuc animus tumorem ex subiectione principum contraheret, ne dominationis inmature, adepta fastigia impubem ab exercitationis studio revocarent. Fit ad Dagobertum tam invidiosa relatio. Et quamvis sua ipse industria id iam deprehendisset, aliorum sententia in rem plenius inducitur. Verum, quia eum in ordinem redigere non sufficeret, duxit satius oportunitatem opperiri, qua et causam efficatius exploraret et in aemulum quod meruisset temptaret. Clotharius igitur quadam die venatum iit longiusque forte recessit. Contigit autem, et Dagobertum et memoratum ducem domi resedisse. Tum Dagobertus exoptabilem oblatam sibi nactus occasionem, ducem ad se evocat iubetque secum prandere. Ille nichil minus, quam quod futurum erat, cogitans, remissius habere et futuro, immo iam domino debitum honorem non exbibere terque porrecta sibi ab eo pocula dignus, in quem prioris contumatiae vindicta recideret, non sicut a domino, sed velut a socio infauste oblata praesumit. Deinde Dagobertus, ut patri infidelis, ut sibi aemulus utque sociis invisus foret, orsus est exponere, non oportere serviles quidem molestias diu differri, et ne in inmensum tumorem tanti fastus procederent, suas iniurias non ulcisci. Flagellis ergo eum adfici imperat, post vero barbae rasione, - ea enim tum praecipua erat iniuria, - deturpat. Sic ex inproviso, qui secundarum rerum successu futurum se regem auspicabatur, quam longe ab illa dignitate abesset, admonitus intellexit.
7. Revertenti igitur Clothario his contumeliis dehonestatus Sadregiselus se offert et quid praeter ea quae palam erat passus, vel a quo fuerat, inlacrimans indicat. Rex itaque ducis sui motus iniuriis filioque multa furibunde interminans, accersiri eum ad se iubet. Quo praecognito, Dagobertus, quia patri resistere nec fas nec possibile erat, in eo se illi obniti posse, iuste credidit, si in aedem praefatam beatorum martyrum iram patris declinans concederet. Iniit itaque tutissimam fugam et, quo, se insequente, cervum viderat, ipse quoque, patre persequente, se confert, persuasum sibi hoc facto demonstrans, ut qui canes ab ingressu suae aedis removerant, se quoque a regis insectatione protegere possent. Nec spem eventus elusit.
8. Quippe Clotharius ut eum sanctorum tutelam expetisse audivit, adhuc in maiorem tollitur iram mittitque satellites, qui inde eum abductum sibi ocissime praesentarent. Maturabant illi quod fuerat iussum implere. Cumque ad sanctum locum tendentes, non plus uno miliario abessent, ultra aspirare viam tendentes, divino nutu prohibentur. Redeunt ad dominum, et quid passi fuerant, pandunt. Quorum fidei derogans. quippe qui suo imperio amorem filii praetulissent, deligit alios, qui quod hi neglexerant sagaciter implerent. Rursum illi similia patiuntur, et regressi, eandem rem iterato ingeminant. Sed nec sic animositas regis deferbuit, et quod per ministros nequiverat, per se implere contendit.
9. Interea dum haec aguntur, Dagobertum martyribus humili corde prostratum somnus repente corripit, eique prono ita coniacenti adstant tres viri et corporum liniamentis et vestium nitore conspicui. Cumque in eos stupefactus intenderet, unus eorum, qui socios praestare veneranda canicie et auctoritate videbatur, sic eum affatus est: 'Scias, o iuvenis, nos esse, quos pro Christo passos, fama asseverante, audisti, Dyonisium, Rusticum et Eleutherium, et nostra hic corpora tegi. Sed quia famam nostram sepulturae, quam vides, et domus huius vilitas obscuravit, si memoriam nostri te ornatum ire promittis, hac te possumus quam pateris liberare angustia et in cunctis, auxiliante Deo, praestare suffragium. Et ne putes somnii te illusum fantasia, accipe signum veritate subnixum. Egesta humo, qua monumenta nostra teguntur, quemque quod sepulchrum contineat, litterae in singulis expresse docebunt'. Hico expergefactus, nomina quae audierat describit, et ex martyrum alloquio ingenti exultatione tripudians, voto se, quod postea studiosissime reddidit, obligat.
10. Post haec Clotharius filium, ut pretuli, a sanctorum memoria per se avellere cupiens, comitantibus plurimis, adpropinquabat. Sed quia non minus in reges quam in alios homines divina quod vult exercet potentia, qui inertes alios arguerat, fit ipse iners, ut manifeste intellegeret, quamvis ipse esset potens, potentioribus concedendum ; quippe martyres fugitivum tuebantur et econtra hostes longe a suis penetralibus arcebant.
11. Victus ergo Clotharius et rei magnitudine stupefactus, ponit furorem filioque redit in patrem, ignoscit culpam, de securitate pollicetur. Ita demum abeundi copia concessa, aedi beatorum martyrum succedit eosque patronos humili prece asciscit, quorum expertus fuerat manifestum virtutis indicium. Utque, quam probata sibi eorum merita essent, agnovit, plurimum auri et argenti ad exornandas eorum memorias obtulit et ad exaltandam loci magnificentiam numerosa et optima praedia dedit.
12. Anno vero tricesimo nono regni sui Clotharius rex Dagobertum, filium suum, consortem regni facit eumque super Austrasios regem statuit, retinens sibi, quod Ardenna et Vosagus versus Neustriam et Burgundiam excludebant.
13. Itaque anno quadragesimo secundo regni Clotharii Dagobertus cultu regio ex iussu patris honeste cum ducibus Clippiaco procul Parisius venit ibique germanam Sichildis reginae nomine Gomatrudem in coniugium accepit. Transactis itaque nuptiis, die tertia inter Clotharium et filium eius Dagobertum gravis orta fuit intentio, petebatque Dagobertus, ut cuncta quae ad regnum Austrasiorum pertinebant suae dicioni reciperet. Sed Clotharius vehementer denegebat, eidem ex hoc nichil volens concedere. Electis igitur ab his duobus regibus duodecim Francis, ut eorum disceptatione haec finiretur intentio, - inter quos et domnus Arnulfus pontifex Mettensis cum reliquis episcopis eligitur, ut benignissime, sicut sua erat sanctitas, inter patrem et filium pro pacis loqueretur concordia, - tandem a pontificibus vel sapientissimis viris proceribus pater pacificatur cum filio. Reddensque ei solidatum quod aspiciebat ad regnum Austrasiorum, hoc tantum exinde, quod citra Ligerim vel Provintiae partibus situm erat, suae dicioni retinuit.
14. Dagobertus itaque pulcherrimus iuvenis, efficax atque strenuus, in omnibus sollerter ingeniis probatissimus, cum Pippino duce in Austria regnaturus a patre dirigitur. Austrasii vero Franci superiores congregati in unum, Dagobertum super se regem statuunt. In illis quoque diebus Saxones nimium rebelles cum Bertoldo duce commoverunt exercitus gentium plurimarum contra Dagobertum regem Austrasiorum. Dagobertus vero et ipse, collecto hoste plurimo, Renum transit, contra Saxones ad pugnam exire non dubitat. Illisque valde pugnantibus, Dagobertus super galea capitis sui percussus es t, atque abscisa particula de capite eius cum capillis ad terram decidit. Adthyra autem armiger eius a retro stans collegit eam. At ille lesum cernens exercitum suum, dixit ad ipsum iuvenem: ′Perge velociter festinus, deferens crines capitis mei, nuntia patri me o, quatinus veniens succurrat nobis, antequam cunctus corruat exercitus′. Qui statim cursum arripiens, Renum transiit atque in Ardennam silvam, eo quod rex Clotharius eo tempore inibi moraretur, Longolarium usque pervenit. Cumque nuntiasset ea quae contigerant et deferens regi abscisam particulam de capite filii sui adpraesentasset, rex nimio dolore commotus, cum strepitu tubarum et exercitu Francorum ilico de nocte consurgens, velociter Renum transiit atque in auxilium filii sui celerrime pervenit. Cumque simul coniuncti in unum hilari corde manibus iucundissime plauderentur, supra Wisera fluvium tendentes, fixere tentoria. Bertoldus vero dux Saxonum ex alia parte ripae fluminis stans, paratus, ut ad pugnam procederet, audiens tumultum Francorum, interroga bat, quid hoc esset. At illi responderunt, dicentes: "Donmus Clotharius rex advenit. et ob hoc laetantur Franci". Quibus respondit cum cachinno, dicens: "Formidantes vos nimium, mentimini delerantes. Clotharium enim, quem vobiscum habere dicitis, nos mortuum esse auditum habemus". Rex autem super ripam fluminis stans, galea induto capite, crinesque cum canitiae variata obvolutos Habens et haec audiens, galeam celerrime a suo capite deposuit. Cumque nudatum a galea apparuisset caput regis, agnovit eum Bertoldus regem esse, et irridens, ait: 'Tu hic eras, bale iumentum?' Rex vero haec audiens, valde indignatus et hoc convitium graviter ferens, Wisera fluvium inpatienter ingressus, cum equo velocissimo transnatavit atque, ferus ut erat corde, Bertoldum persequebatur. Francorumque exercitus sequentes regem, natando vix fluvium cum Dagoberto transiebant per gurgites inmensos. Rex itaque Clotharius persecutus Bertoaldum, certabatur valde cum eo. Dixitque ei Bertoaldus: 'O rex, recede a me, ne forte interficiam te. Qui si prevalueris adversum me, ita omnes homines dicent, quod servum tuum Bertoldum gentilem interemeris. Si autem ego interficero te, tunc rumor magnus in cunctis gentibus audietur. quod fortissimus rex Francorum a servo sit interfectus'. Rex vero nequaquam adquievit dictis eius, sed fremens ira, magis magisque insurgebat super eum. Equites itaque a longe sequentes regem, clamabant, dicentes: 'Confortare contra adversarium tuum, domine rex!' Erantque manus regis valde graves; erat enim rex loricatus, et aqua sinum eius, dum transnataret fluvium, replens, indumenta omnia nimium adgravaverat. Sed diu multumque decertantes, tandem insurgens rex super Bertoaldum, interfecit eum. Tollensque caput eius in conto, reversus est ad Francos. Illi que lugentes, - nesciebant enim, quid regi contigisset, - viso eo, gavisi sunt gaudio magno. Rex vero totam terram Saxonum devastans et omnem populum interficiens, non ibidem maiorem hominem viventem reliquit, quam longitudo gladii sui, quod spatam vocant, habere videbatur. Hoc itaque signum in regionem illam statuit, scilicet ut posteri discerent, quanta Saxonum perfidia extiterit, et quanta Francorum polleret potentia, quantaque regum provocata praevaleret animositas.
15. Anno igitur quadragesimo quinto regni sui Clotharius magnus rex moritur et suburbano Parisius in ecclesia sancti Vincentii sepelitur. Dagobertus ergo audiens genitorem suum defunctum, universis principibus, quibus imperabat in Austria, iubet exercitum promovere missosque in Burgundiam et Neustriam dirigit, ut regni ei regimen indubitanter deberent statuere. Cumque Remis pervenisset, suggestio peraccedens, omnes pontifices et leudi de regno Burgundiae inibi se tradidisse noscuntur; sed et Neustrasii pontifices et proceres plurimaque pars regni Dagobertum visi sunt expetisse.
16. Hairbertus autem, frater eius, nitebatur, si potuisset, regnum assumere; sed illius voluntas pro simplicitate parum sortitur effectum. Brunulfus quoque, qui frater fuerat Sichildis reginae, volens nepotem suum Hairbertum stabilire in regnum, adversus Dagobertum muscipulare ciperat; sed huius rei vicissitudinem postea probavit eventus. Cumque regnum Clotharii tam Neptricum quam Burgundia a Dagoberte fuisset occupatum, captis thesauris et suae dicioni redactis, tandem misericordia et pietate motus, consilio sapienti usus, citra Ligerim et limitem, quod tenditur partibus Wasconie seu et montes Pirineos, pagos et civitates, quod fratri suo Hairberto ad transagendum et ad instar privato habitu convivendum posset sufficere, placuit concessisse, pagum scilicet Tolosanum, Caturcinum, Agenensem, Petrocoricum et Sanctonicum, vel quod ab his versus Pirineos montes excluditur. Hoc tantum Hairberto, fratri suo, regendum concessit: quod et per pactionis vinculum firmavit, ut amplius Hairbertus nullo tempore adversus Dagobertum de regno patris repetere praesumeret. Hairbertus vero sedem Tolosanam eligens, regnabat in partibus provintiae Aquitaniae. Qui post annos tres, cum regnare coepisset, totam Wasconiam cum exercitu superans, suae dicioni redegit et aliquantulum regni sui spacium largiorem fecit.
17. Dagobertus denique, Deo annuente, regnum paternum retinens, inter alia quae laudabiliter gessit memor voti iam dicti accessit ad supra memoratum locum, et, sicut in somnis praemonitus fuerat, sanctorum martyrum Dyonisii, Rustici et Eleutherii corpora requirens, digesta eorum in sarcofagis nomina repperit, quae et in alium eiusdem vici locum summa cum veneratione decimo Kal. Maias transtulit, eorumque memorias auro puro et preciosissimis gemmis exornavit. Et quamvis ecclesiam, quam ipse a fundamine construxerat, intrinsecus miro decore fabricaverit, foris quoque desuper absidam illam, infra quam veneranda martyrum corpora tumulaverat, ut plenius devoti animi expleret desiderium, ex argento purissimo mirifice cooperuit.
18. Nam et de proprio teloneo, quod ei annis singulis ex Massilia solvebatur, centum solidos in luminaribus eiusdem ecclesiae eo tenore concessit, ut oleum exinde actores regii, secundum quod ordo cataboli esset, quasi ad opus regis studiose emerent et sic demum missis ipsius loci annuatim traderent. Praeceptumque exinde taliter firmare studuit, ut tam in ipsa Massilia quam Valentia, Fossas et Lugdunum, vel quocumque per reliqua loca transitus erat, omne teloneum de sex plaustris, quibus hoc videbatur deferri, usquequo ad ipsam basilicam peraccederent, omnimodis esset indultum.
19. Grazofilacium quoque ante cornu altaris eiusdem ecclesiae ex argento fieri iussit, ut, introducta ab offerentibus alimonia, per manum sacerdotis ipsa pauperibus erogaretur substantia, quatinus iuxta illud euangelicum huiuscemodi elemosina fieret abscondita, et omnipotens Dominus, qui occulta omnia conspicit, centuplicata in aeterna retributione unicuique restitueret. In quo etiam centum solidos annua inlatione idem rex pro aeterna reconpensatione intromitti de Kalendis in Kalendas Septembris destinavit. Indeque tale praeceptum dedit, ut deinceps tam ipse quam filii sui, vel qui postmodum reges Francorum succederent, recurso anni circulo, praefinitum solidorum numerum ex erario publico inibi inferre tempore inlibato non omitterent; ipsi autem centum solidi non alibi nisi in omnibus distribuerentur pauperibus, nullusque hoc praesumeret abstrahere, sed, quamdiu regnum consisteret, a regibus succedentibus suo tempore in praedicto gazofilacio inferrentur, ut de ipsa collatione, et quod Dominus ab aliis hominibus ibidem voluisset adhuc augeri, pauperes et peregrini exinde valerent per inconvulsa tempora recreari.
20. Crucem etiam magnam, quae retro altare aureum poneretur, ex auro puro et pretiosissimis gemmis insigni opere ac minutissima artis subtilitate fabricari iussit, quam beatus Eligius, eo quod illo in tempore summus aurifex ipse in regno haberetur. cum et alia, quae ad ipsius basilicae ornatum pertinebant, strenue prepararet, eliganti subtilitatis ingenio, sanctitate opitulante, mirifice exornavit. Nempe moderniores aurifices asseverare solent, quod ad praesens vix aliquis sit relictus, qui quamvis peritissimus in aliis extet operibus, huiuscemodi tamen gemmarii et inclusoris subtilitate valeat per multa annorum curricula, eo quod de usu recesserit, ad liquidum experientiam consequi. Nam et per totam ecclesiam auro textas vestes, margaritarum varietatibus multipliciter exornatas in parietibus et columnis atque arcubus suspendi devotissime iussit, quatinus aliarum ecclesiarum ornamentis praecellere videretur, et omnimodis incomparabili nitore vernans, omni terrena pulcritudine compta atque inestimabili decore inradiata splendesceret. Utque divina laus perpetuo a Dei cultoribus ibidem ageretur, plurima et ingentia predia addidit.
21. Igitur cum iam anno 7. in maximam partem paterni regni, ut supra memini, regnaret, plurimorum comitatu vallatus, Burgundias ingreditur. Tantum autem timorem pontificibus et proceribus in regno Burgundiae consistentibus seu et ceteris ducibus adventus ipsius concusserat, ut cunctis esset admirandus. Pauperibus namque iustitiam querentibus gaudium vehementer irrogaverat. Cumque Lingonas civitatem venisset, tantam universis sibi subditis tam sublimibus quam pauperioribus iudicabat iustitiam, ut crederetur omnino fuisse Deo placabilis. Apud quem nullum intercedebat premium nec personarum acceptio, sed sola dominabatur iustitia, quam diligebat Altissimus. Deinde Divionna immoque Latona residens aliquantis diebus, tantam intentionem cum universi regni sui populo iustitiae iudicande posuerat, ut huius benignitatis desiderio plenus nec somnum caperet nec cibo saciaretur, intentissime cogitans, ut omnes cum iustitia recepta de conspectu suo remearent. Eodem autem die, quo ab Latona Caballonnum deliberare properat, priusquam lucesceret, balneum ingreditur, ibique Brunulfum, avunculum Hairberti fratris sui, propter infidelitatem suam interfici iussit; qui ab Amalgario et Arneberto ducibus et Willibado patricio interfectus est.
22. Cumque Caballonnum iustitiae amore quae coeperat perficienda ipsa intentione pergeret, post per Augustidunum Autisioderum pergens, indeque per civitatem Senonas Parisius venit; ibique Gomatrudem reginam Romiliaco villa, eo quod esset sterilis, cum consilio Francorum relinquens, Nanthildem quandam speciosissimi decoris puellam in matrimonium accipiens, reginam sublimavit. Usque ad illud tempus ab inicio quo regnare coeperat consilio primitus beati Arnulfi Mettensis urbis pontificis et Pippini maioris domus usus, tantae prosperitatis regale culmen in Austria regebat, ut a cunctis gentibus inmensi honoris laudem haberet. Timorem vero tam fortem sua concusserat iudicialis potentia, ut iam devotione concurrerent eius se tradere dicioni, quatinus gentes etiam, quae circa limitem Avarorum et Sclavorum consistunt, eum prompte expeterent, ut ille post tergum eorum iret feliciter, in tantum ut et Avari et Sclavi ceterarumque gentium nationes manu publica ipsius dicioni se subiciendas fiducialiter sponderent. Post discessum vero beati Arnulfi adhuc consilio Pippini maioris domus et Chuniberti pontificis urbis Coloniae utens et ab ipsis fortiter admonitus, prosperitatis et iustitiae amorem complexus, universarum sibi gentium subditarum, usque dum Parisii, ut supra memini, pervenisset urbem, adeo favoribus extollebatur, ut nullus de praecedentibus Francorum regibus illius laudibus fuisset precellentior. Veniensque ad veneranda sepulchra beatorum martyrum Dyonisii sociorumque eius, Dominum precabatur, ut ea quae coeperat, ipsis martyribus intercedentibus, in eo vota perficeret. Ut autem eosdem martyres sibi plenius conciliaret, Stirpiniacum villam sitam in pago Wilcasino praesentaliter per firmitatis suae praeceptum eorum basilicae tradidit.

    zur Übersetzung des Abschnitts

23. Erat siquidem ipse praecellentissimus princeps atque rex Dagobertus satis admodum cautus et ingenio astutus, circa benivolos et sibi fideles mansuetus, rebellantibus vero seu perfidis nimium videbatur in regno terribilis. Qui optime regalia sceptra gubernans et piis semet ipsum benignissimum exhibens, ut leo tamen fervidus rebellium colla deprimens, exterarum gentium feritatem, vallante fortitudine animi, sepissime triumphabat. Ecclesiarum vero et sacerdotum atque pauperum seu peregrinorum ditator supra modum largissimus extiterat. Exercitiis viritim et venationibus assidue utens, in omni agilitate corporea strenuus atque incomparabilis erat. Nempe etsi aliqua more humano reprehensibilia circa religionem gravatus regni pondere ac iuvenilis inlectus aetatis mobilitate minus caute secus quam oportebat exegit, quia nemo in omnibus perfectus esse potest, credendum est tamen, quod tantarum erogatio elemosinarum atque sanctorum oratio, quorum memorias ornare et basilicas ditare ob redemptionem suae animae supra omnes anteriores reges incessanter studebat, apud misericordissimum Dominum, ut hoc ei clementer indulgeret, facillime impetrari posse.

    zur Übersetzung des Abschnitts

24. Denique anno octavo regni sui, cum Austriam regio cultu circumiret mestusque esset nimium, eo quod filium, qui post eum regnaret, minime habere posset, quandam puellam nomine Ragnetrudem stratu suo adscivit, de qua eo anno, largiente Domino, habuit filium, multis precibus atque elemosinarum largitionibus adquisitum. Hairbertus itaque rex, frater eius, Aurelianis veniens, filium ipsius de sancto lavacro excepit. Namque dum eundem puerum venerabilis vir Amandus Treiectensium urbis episcopus benediceret eumque caticuminum faceret, finitaque oratione, nemo ex exercitu tantae multitudinis respondisset "Amen", aperuit Dominus os pueri, qui non amplius quam 40 dies a nativitate habebat, atque audientibus cunctis, respondit "Amen". Statimque cum regenerans sanctus pontifex sacro baptismate, impositoque nomine Sigeberto, reges et utrumque exercitum magno Dominus replevit gaudio atque admiratione in huiusmodi signo. Igitur Ega quidam de primoribus cum ceteris Neustrasiis consilio Dagoberti erat assiduus. Eo anno legati Dagoberti regis, quos ad Eraclium imperatorem direxerat, his nominibus Servatus et Paternus, ad eum revertuntur, nuntiantes, pacem se cum Eraclio firmasse. Cum autem esset Eraclius imperator litteris nimium eruditus, peritissimus ad ultimum astrologus efficitur. Qui cognoscens in siderum signis, quod a circumcisis gentibus divino nutu eius imperium esset vastandum, ad Dagobertum regem Francorum dirigit, petens, ut omnes Iudaeos regni sui secundum fidem catholicam baptizari praeciperet. Rex vero Dagobertus hac occasione nactus et Dei zelo ductus, cum consilio pontificum atque sapientium virorum omnes Iudaeos, qui regenerationem sacri baptismatis suscipere noluerunt, protinus a finibus regni sui pellere iussit. Et rex quidem hoc summo peregit studio; sed Eraclio non de Iudaeis, sed de Agarrenis, id est Sarracenis, circumcisis gentibus fuerat demonstratum, quoniam ab ipsis eius imperium postmodum noscitur esse captum atque violenter vastatum.

    zur Übersetzung des Abschnitts

25. Anno itaque nono regni Dagoberti Hairbertus, frater eius, moritur, relinquens filium parvulum nomine Chilbericum, quique etiam nec post moram defunctus est. Omneque regnum Hairberti una cum Wasconia Dagobertus rex protinus suae dicioni redegit. Ad adducendos quoque thesauros Hairberti et sibi praesentandos Barontum quendam ducem direxit. Barontus autem grave dispendium fecisse dinoscitur, infideliter una cum thesaurariis furtum faciens, nimiumque exinde fraudulenter subtraxit.

    zur Übersetzung des Abschnitts

26. Eodem tempore germanus Nanthildis reginae nomine Landegiselus defunctus est atque in ecclesia beatorum martyrum Dyonisii et sociorum eius, iubente rege, honorifice sepultus. Regina vero deprecante, ut pro sepultura sui fratris Alateumvillare situm in pago Parisiaeo basilicae praedictorum martyrum delegaret, eo quod praedictus Landegiselus, dum viveret, per praeceptum regale eandem villulam promeruerat, rex libentissime concedens, annuit praeceptumque insuper de supradicto Alateovillare fieri praesentaliter iussit atque propria firmitatis auctoritate subscripsit et anuli inpressione signari praecepit.

    zur Übersetzung des Abschnitts

27. Eo igitur anno Sclavi cognomento Winidi, quorum regnum Samo tenebat, negotiatores Francorum cum plurima multitudine interficiunt et rebus expoliant. Haec autem res fuit initium scandali inter Dagobertum regem Francorum et Samonem regem Sclavorum. Dirigens itaque Dagobertus Sicharium legatarium ad Samonem, rogabat, ut negotiatores, quos sui interfecerant et res eorum inlicite usurpaverant, cum iustitia faceret emendare. Samo autem nolens Sicharium videre, Sicharius veste indutus ad instar Sclavorum. cum suis ad conspectum pervenit Samonis atque universa quae sibi fuerant iniuncta eidem nuntiavit, de his et aliis contentionibus, quae inter partes ortae fuerant, rogans ut iustitia redderetur in invicem, eo quod Samo et populus regni sui Dagoberto regi deberent servitium. Samo respondens, iam saucius dixit: "Et terra quam habemus Dagoberti est, et nos sui sumus, si tamen disposuerit nobiscum amicitias conservare". Sicharius dixit: "Non est possibile, ut christiani et Dei servi cum canibus amicitias coniungere possint". Samo e contrario dixit: "Si vos estis servi Dei, et nos Dei canes, dum vos assidue contra ipsum agitis, nos permissum habemus vos morsibus lacerare". Statimque eiectus est Sicharius de conspectu Samonis. Cumque haec Dagoberto regi nuntiata fuissent, ilico iubet de universo regno Austrasiorum contra Samonem et Winidos movere exercitum. Igitur cum tribus turmis legionum super Winidos exercitus ingreditur, etiam et Langobardi ad solatium Dagoberti hostiliter in Sclavos perrexerunt. Sclavi autem his et aliis locis se e contrario reparantes, Alamannorum exercitus cum Rodoberto duce in parte qua ingressus est victoriam optinuit. Langobardi item cum Dagoberto victoriam optinuerunt, et plurimum numerum captivorum de Sclavis Alamanni et Langobardi secum duxerunt. Rex vero terram illam devastans, ad proprium regnum reversus est.

    zur Übersetzung des Abschnitts

28. Si quidem eodem anno inter Avaros cognomento Chunos et regnum Hispaniae vehemens surrexit intentio, eo quod certarent inter se, cui deberetur regnum ad succedendum, altera pars ex Avaris et altera ex Bulgaris. Collecta itaque multitudine, cum utrique se invicem inpugnarent, tandem ab Avaris Bulgari superantur. Qui devicti, novem millia cum uxoribus et liberis de Pannonia expulsi, regem Dagobertum expetunt, petentes, ut eos in terram Francorum ad manendum reciperet. Rex autem hiemandum eos in Baiuvariam recipere praecepit, dummodo pertractaret cum Francis, quid exinde faceret. Cumque dispersi per domus Baiuvariorum ad hiemandum fuissent, sapienti consilio Francorum rex Baiuvariis iubet, ut Bulgares illos cum uxoribus et liberis unusquisque unumquemque in domo sua in una nocte interficeret. Quod protinus a Baiuvariis impletum est, nec quisquam ex illis remansit.

    zur Übersetzung des Abschnitts

29. Eodem vero anno, quid partibus Hispaniae vel eorum regibus contigerit, non praetermittam. Defuncto Sisebodo rege clementissimo, cui Sentila ante annum circiter successerat in regnum, cum esset Sentila nimium in suis iniquus et omnium regni sui primatuum incurreret odium, cum consilio ceterorum Sisenandus quidam ex proceribus Dagobertum regem expetivit, ut ei cum exercitu auxiliaretur, qualiter Sentilam depelleret regno. In huius vero beneficii recompensationem missorium aureum nobilissimum ex thesauris Gothorum, quem Turesmodus rex ab Etio patricio susceperat, regi dare promittit, pensantem auri pondera quingenta. Rex autem Dagobertus, ut erat in preliis strenuus, exercitum in auxilium Sisenandi totum regnum Burgundiae iure proelii convocari praecepit eidemque Abundantium et Venerandum duces instituit. Cumque in Hispania divulgatum fuisset, exercitum Francorum ad auxiliandum sibi Sisenandum adgregari, omnis Gothorum exercitus se dicioni Sisenandi subegit. Abundantius vero et Venerandus duces Dagoberti regis una cum exercitu Tolosano tantum usque Caesaraugustam civitatem cum Sisenando accesserunt; ibique omnes Gothi de regno Hispaniae conglobati, Sisenandum sublimant in regnum. Abundantius autem et Venerandus cum exercitu Tolosano muneribus honorati reversi sunt ad proprias sedes. Rex denique Dagobertus legationem ad Sisenandum regem per Amalgarium ducem et Venerandum dirigit, ut missorium illum quem promiserat eidem transmitteret. Cumque a Sisenando missorius ille legatariis fuisset traditus, a Gothis per viam tollitur, nec eum exinde abstrahere permiserunt. Postea vero, discurrentes legati, ducenta millia solidorum missorii ipsius pretium rex a Sisenando accepit. Fertur enim, quod ipsum argentum ad opus fabricae ecclesiae Sancti Dyonisii martyris cum aliis pluribus ornamentis Dagobertus rex devotissime obtulerit. Eo namque tempore tam creberrima erat inibi obtentu martyrum frequentia miraculorum, ut, quibuscumque infirmitatibus oppressi, undique adventantes, devoto animo eundem locum expeterent, sanitate reddita, cum gaudio ad propria remearent. Quod cernens rex, quicquid in thesauris suis preciosius inveniri poterat, ad exornandum ipsum locum indubitanter offerebat. Nam et matriculam et senodochium ceteraque diversa loca ad hoc ibidem instituit, ut pauperes utriusque sexus, sive etiam qui sanctorum ope sanitate donari digni fuissent, in reliquum ipsius elemosinis sustentati, qui vellent, in servitio ecclesiae acsi pro gratiarum actione permanerent.

    zur Übersetzung des Abschnitts

30. Denique anno 10. regni sui, cum ei nuntiatum fuisset, exercitum Winidorum Toringam fuisse ingressum, cum exercitu nil moratus ex regno Austrasiorum ab urbe Mettis promovens, transita Ardenna, Magontiam adgreditur; disponensque Renum transire, scaram de electis viris fortibus ex Neustria et Burgundia cum ducibus et grafionibus secum habens, Saxones missos ad eum dirigunt, petentes, ut eis tributa, quae fiscorum dicionibus desolvebant, indulgeret. Ipsi vero suo studio et utilitate Winidis resistendum spondent et Francorum limitem de illis partibus custodire promittunt. Rex itaque Dagobertus consilio Neustrasiorum adeptus, eis quod poscebant prestitit. Saxones autem, qui huius petitionis suggerendi causa venerant, sacramentis, ut eorum mos erat, super arma patratis, pactum pro universis Saxonibus firmant; sed parum haec promissio sortitur effectum. Attamen Saxones tributum, quod reddere consueverant, per praeceptionem Dagoberti hactenus habent indultum. Quingentas enim vaccas inferendales annis singulis a Lothario seniore censiti reddebant, quod tunc a Dagoberto rege cassatum est.

    zur Übersetzung des Abschnitts

31. Anno itaque 11. regni sui, cum Winidi iussu Samonis iterum fortiter sevirent et sepe, transcenso proprio limite, regnum Francorum vastandum Toringam et reliquos pagos ingrederentur, Dagobertus rex Mettis urbem veniens, cum consilio pontificum seu et procerum, omnibusque primatibus regni consentientibus, Sigebertum, filium suum, in regno Austriae sublimavit sedemque Mettis civitatem habere permisit. Chunibertum vero Colonie urbis pontificem et Adalgisum ducem palatii ad regnum gubernandum instituit thesaurumque quod sufficeret filio tradidit et condigne, ut decebat, eum huius culminis honore sublimavit, et quodcumque eidem largitus fuerat, praeceptionibus roborandum decrevit. Deinceps enim Austrasiorum studium limitem et regnum Francorum contra Winidos utiliter defensare noscitur.

    zur Übersetzung des Abschnitts

32. Cumque anno 12. Dagoberti regis eidem filius nomine Hludowius de Nanthilde regina natus fuisset, consilio Neustrasiorum eorumque admonitione per pactionis vinculum cum Sigeberto, filio suo, firmasse cognoscitur, atque Austrasiorum omnes primates et pontifices ceterique duces Sigeberti manus suas ponentes, insuper sacramentis firmaverunt, ut Neptricum et Burgundia solidato ordine ad regnum Hludowii post Dagoberti regis discessum aspiceret; Austria vero eodem ordine solidata, eo quod et de populo et de spacio esset coaequans, ad regnum Sigeberti eidemque in integritate deberet aspicere; et quicquid ad regnum Austrasiorum iam olim pertinuerat, totum Sigebertus rex suae regendum dicioni reciperet et in perpetuo dominandum haberet, excepto ducatu Dentilonis, quod ab Austrasiis nequiter ablatum fuerat, iterum ad Neustrasios subiungeretur et Hludowii regimine subiceretur. Sed has pactiones Austrasii terrore Dagoberti regis coacti, vellent nollent, firmasse visi sunt, quas et post temporibus Sigeberti et Hludowii regibus conservatas fuisse constat.
33. Per idem tempus Dagobertus rex Parisius rediens atque in amore saepe dictorum martyrum Dyonisii ac sociorum eius propter magnificas, quae ad eorum veneranda sepulchra cotidie Dominus operabatur, virtutes magis ac magis gliscens, areas quasdam infra extraque civitatem Parisii et portam ipsius civitatis, quae posita est iuxta carcerem Glaucini, quam negociator suus Salomon eo tempore praevidebat, cum omnibus teloneis, quemadmodum ad suam cameram deserviri videbatur, ad eorum basilicam tradidit et per praecepti sui auctoritatem perpetualiter id mansurum esse proprii nominis subscriptione atque anuli inpressione firmavit.
34. In ipso quoque tempore annuale mercatum, quod fit post festivitatem ipsorum excellentissimorum martyrum prope idem monasterium, eidem sancto loco et fratribus Deo et sanctis martyribus ibidem deservientibus concessit et exinde huiusmodi praeceptum firmare studuit, ut omne teloneum, vel quicquid ex eo fisci partibus sperare poterat, et quod in ipsa civitate seu in omnibus reliquis locis infra ipsum pagum Parisiacum inibi denominatis ab ipsa festivitate usque dum illud mercatum finiretur iure exigi quacumque iudiciali potestate valuisset, pro aeterna retributione, atque ut eisdem Dei servis devotius pro eo omni futuro tempore divinam delectaretur exorare clementiam, totum ex integro absque ulla exceptione sive diminutione in eorum usibus perpetualiter sanciret esse indultum.
35. Anno itaque 13. regni sui cum Sadregiselus dux Aquitaniorum a quibusdam hominibus interfectus esset, de quo supra mentionem fecimus, quod propter contemptum sui eum flagellis adfici et barbae rasione deturpari in sua infantia Dagobertus iusserit, et ob hoc patrem metuens, tutelam sanctorum martyrum expetierit, et cum haberet ipse Sadregiselus filios in palatio educatos, qui cum facillime possent, mortem patris evindicare noluerunt, propterea postea secundum legem Romanam a regni proceribus redarguti, omnes paternas possessiones perdiderunt. Cumque omnia ad regalem fiscum fuissent recepta, praecellentissimus rex Dagobertus ecclesiae Christi martyrum Dyonisii sociorumque eius easdem villas iam dicti Sadregiseli, id est Novientum in pago Andegavinse, Parciacum et Noviomum atque Pudridoctium vel Albiniacum seu Niuliacum necnon et Podentiniacum et Pascellarias atque Anglarias in pago Pictavinse aliasque quam plures cum salinis supra mare, quarum nomina hic recensere longum duximus, devotissime tradidit medietatemque earum in stipendiis fratrum Deo ibidem servientium contulit atque eos turmatim ad instar monasterii Acaunensium sive sancti Martini Turonis psallere instituit et aliam medietatem matriculariis ac servitoribus ipsius ecclesiae concessit, nichil exinde ad suum opus retinere volens. Easdem autem villas infra unius praecepti conclusionem nominatim inserens, proprii nominis subscriptione atque anuli inpressione firmavit. Quarum nomina si aliquis diligentius perquirere voluerit, ipsam praeceptionis cartam in archivo ipsius ecclesiae requirat et, ut reor, viginti et septem villarum nomina inibi inserta inveniet.
36. Anno denique 14. regni sui, cum Wascones fortiter rebellarent et multas depredationes in regno Francorum, quod Hairbertus tenuerat, facerent, Dagobertus rex de universo regno Burgundiae exercitum promoveri iubet, statuens in capite Adoindum referendarium. qui temporibus Teuderici quondam regis in multis praeliis probatus est strenuus. Cum quo 10 duces una cum exercitibus missi sunt, id est Harimbertus, Amalgarius, Leudebertus. Wandalmarus, Waldericus, Ermenricus, Barontus, Hairhardus ex genere Francorum. Ramelenus ex genere Romano, Willebadus patricius ex genere Burgundionum, Agino ex genere Saxonum, excepto comitibus plurimis, qui ducem super se non habebant. Qui omnes in Wasconiam una cum exercitu perrexerunt. Cumque tot a Wasconiae patri a ab exercitu Burgundiae fuisset repleta, Wascones deinter montium rupibus egressi, ad bellum properant. Et cum proeliari cepissent, ut eorum mos est, terga vertentes, dum cernerent se esse superandos, in fauces vallium montiumque pinnas latebram dantes, se locis tutissimis per rupes eiusdem montis collocantes latitarent, exercitus post tergum eorum cum ducibus insequens, plurimum numerum captivorum vinciens, Wascones superatos, seu ex his multitudine interfecta omnesque domos eorum incensas, peculiis et rebus expoliant. Tandem Wascones obpressi atque perdomiti, veniam et pacem a supradictis ducibus petentes, promittunt se gloriae et conspectui Dagoberti regis praesentatos seque ipsius dicioni traditos. cuncta ab eodem iniuncta impleturos. Feliciter autem regis exercitus absque ulla laesione ad patriam esset reversus, si Harimbertus dux maxime cum senioribus et nobilioribus exercitus sui per neglegentiam a Wasconibus in valle Robola non fuisset interfectus. Exercitus vero Francorum, qui de Burgundia in Wasconiam accesserat, patrata victoria, rediit ad proprias sedes.
37. Eodem autem tempore devotissimus rex Dagobertus ecclesiam Christi martyrum Dyonisii ac sociorum eius heredem propriorum fecit praeceptorum subscriptionibus de Campania villa, quae sita est in pago Camliacense, quam eidem regi quaedam materfamilias nomine Teodila tradiderat, et de Tivernione, quae sita est in territorio Aurelianensi, quam idem rex cum sancto Ferreolo Augustudunensi episcopo commutaverat, necnon et de Clippiaco superiore et Idcina atque Salice seu Aquaputta, quae omnes constant in pago Parisiaco, seu etiam de Latiniaco, quae sita est in territorio Meldico, quam ipse rex cum Bobone duce et Tacilone comite palatii de suo proprio fisco commutaverat, sanctorum semper auxilium contra visibiles et invisibiles adversarios expetens, ut, sicut ei tempore pubertatis in somnis predicti martyres promiserant, ab imminentibus angustiis eum eriperent atque ei et in vita et post mortem pollicita suffragia ferrent. Super haec vero centum vaccas inferendales. quae ei de ducatu Cinomannico annis singulis solvebantur, fratribus inibi Deo servientibus per proprii praecepti subscriptionem, ut eisdem pro eo Dominum et sanctos martyres devotius delectaretur exorare, visus est omni futuro tempore annuatim concessisse.
38. Post haec itaque Dagobertus rex Clippiaco palatio residens, mittit nuntios in Brittaniam, ut quae Brittani contra suos admiserant emendarent et dicioni eius se traderent: alioquin exercitus supradictus Burgundiae, qui in Wasconiam fuerat, praesentaliter in Brittaniam irrueret. Quod audiens Iudicaila rex Brittanorum, cursu veloci Clippiaco cum multis muneribus ad domnum Dagobertum regem pervenit, ibique veniam petens, cuncta, quae sui regni Brittani contra duces Francorum inlicite perpetraverant, emendandum spondet et semper se et regnum Brittaniae, quod ipse regebat, subiectum dicioni regis Dagoberti esse et postmodum omni tempore Francorum regibus iureiurando promittit. Sed tamen cum Dagobert o rege ad prandium discumbere noluit, eo quod esset Iudicaila religiosus et timens Deum valde. Cumque rex resedisset ad mensam, Iudicaila egrediens de palatio ad mansionem Dadonis referendarii, qui alio vocabulo Audoenus dictus est posteaque episcopus Rotomorum extitit, qui a cognoverat eum Iudicaila sanctam religionem sectantem, cum eo accessit ad prandium. Indeque in crastinum Iudicaila regi Dagoberto vale dicens, in Brittaniam repedavit; condigne tamen a rege muneribus honoratur.
39. Eodem siquidem anno Dagobertus rex, postquam omnes gentes, quae in circuitu regni sui erant, subiugaverat, et opitulante Domino, iam pace firmata, filiosque suos Sigebertum et Hludowium, ut supra diximus, reges designaverat, consilio divinitus inspirato, convocatis filiis omnibusque totius regni primatibus, 10. Kal. Iunias in palatio Bigargio placitum generale instituit. Cumque, ut Francorum regibus moris erat, super solium aureum coronatus resideret, omnibus coram positis, ita exorsus est: 'Audite me, o vos reges et dulcissimi filii omnesque proceres atque fortissimi duces regni nostri. Priusquam subitanea transpositio mortis eveniat, oportet pro salute animae vigilare, ne forte inveniat aliquem imparatum eique sine aliquo respectu praesentem lucem auferat atque perpetuis tenebris et aeternis eum tormentis tradat; quin potius, dum proprio libertatis iure subsistit, ex caducis substantiis in aeterna tabernacula vitam quaerat mercari perpetuam, ut inter consortium iustorum desiderabilem valeat adipisci locum et retributorem sibi preparet Dominum atque ex rebus transitoriis ad loca venerabilia sanctorum in alimoniis pauperum curet impendere, quatinus ab ipso Domino fructum indeficientis Paracliti inter astra matutina mereatur refoveri. De cuius fonte vivo perfecta fide poscenti nec subtrahitur poculum, nec minuitur alveus, sed potius quisquis auserit, irrigatur dulcedine caelitus, atque suavis ei fraglat odor balsami paradisi. Et ideo ego discutiens conscientiam ac mei cordis excessum atque considerans examinationem superni Regis iudiciumque ipsius metuens nec non etiam verens poenas hominum infelicium, maxime autem concupiscens gloriam infinitam iustorum et precavens illud, ne ultimus dies iuxta dispensationem Domini nos de memoria sanctorum vel consolatione egentium pigros inveniat, ita nobis sana mente sanoque consilio placuit, et, ut iam diximus, devotio animae admonuit pro aeterna retributione testamentum condere, in quo basilicas sanctorum pene omnes regni nostri temporibus nostris nominatas propriis nostris donationibus heredes fieri praeciperemus. et pro immutabili beneficio quatuor uno tenore unoque temporis momento, vobis omnibus consentientibus, firmare decrevimus, et quicquid ubique ad loca sanctorum per eadem nunc ad praesens contulimus, infra simili adnotatione conteximus. Ex quibus unum Lucduno Galliae dirigimus; alium vero Parisius in archivo ecclesiae commendamus; tertium Mettis ad custodiendum domno Abboni donamus; quartum autem, quem et in manibus tenemus, in thesauro nostro reponi iubemus. Haec igitur propria extat nostra devotio et haec Domini nostri conlatio, qui perfecta vota dignanter excipit, quia videlicet illi certa fiducia in die necessitatis manebit, quisquis locis sanctorum atque sacerdotibus et egenis hic alimoniam tribuit, quoniam, Scriptura teste, feneratur Domino, qui miseretur pauperi, et ipse Regnator Olympi vicissitudinem reddet ei. Unde, sicut diximus, pro remedio animae nostrae nos ipsa condicio admonuit, ut post discessum, quandoquidem Deus iusserit, nostrum sacerdotes, qui in illo tempore in locis infra scriptis officii curam gesserint, sicut in praesenti pagina continetur, absque ullius expectata traditione presentaliter cum omni integritate recipiant. atque ad supra scripta loca sanctorum in reliquum cuncta aspiciant et sub integra emunitate pro nostra mercede ibidem in perpetuum proficiant. Cumque unusquisque eorum sibi conlata tempore illo receperit, nomen nostrum in libro vitae omnimodis inserat et omnibus dominicis diebus seu precipuis sanctorum solemnitatibus per omnia recenseat. Illud vero, quod ad medelam animae nostrae plenius pertinere confidimus, per hanc paginam vos, sacerdotes, temporibus illis in ipsis sanctis locis consistentes et officia inlibata procurantes, per caelestem Regem coniuramus, cum collata sibi unusquisque perceperit, insequentibus diebus tribus annis missas pro nobis celebrent et sacrificia misericordissimo Regi pro sarcina commissa peccaminum solvenda omnimodis offerant. Hoc vero testamentum, Domino iudice ac teste, praecipue per hanc paginam, omnibus qui adestis consentientibus, coromittimus dulcissimis filiis nostris Sigeberto et Hludowio regibus, quos nobis Christi largitio concessit habere in prolem, aut quos adhuc Dominus dederit filios, qui nobis succedere debeant, ut hoc commune nostrum decretum faciatis in omnibus conservare et haec collata nostra non presumatis convellere. Sed per omnipotentis nominis Trinitatem vel virtutes archangelorum. patriarcharum et prophetarum, apostolorum atque martyrum omniumque sanctorum et tremendum diem iudicii seu adventum domini nostri Iesu Christi, ante cuius conspectum resurgere videmur, coniuramus, quatinus statuta nostra, quae praesens declarat scriptura, stabili firmitate perpetim faciatis custodire. Nos autem praesentes cartas testamenti pro nostra in perpetuum mercede propria studemus roboratione firmare et omnibus qui adestis episcopis, abbatibus, proceribus atque magnificis viris ad praesens iubemus vestris subscriptionibus vel signaculis adfirmare. Et iterum iterumque, sicut supra diximus, vos, reges et dulcissimi filii, vel qui postmodum nobis successerint, admonemus, quatinus facta nostra nullo modo praesumatis convellere, si ea quae post nostrum discessum statueritis inconvulsa manere vultis, quia illud nolo dubitetis, quod successores et vos habituri eritis, et, si nostra non conservaveritis, nec vestra statuta stabilia esse credatis'. Cumque hoc rex, omnibus intente audientibus, prudentissime perorasset, cuncti longevam ei vitam pacemque regni gratanter optantes, praedictum testamentum tam ipse rex quam omnes regni primates alacriter firmaverunt. In quo etiam non inmemor peculiaris patroni sui domni Dyonisii, quamvis eidem iam plurima praedia contulerit, villam nomine Braunadum inserere studuit. Ordinatisque rite omnibus, quae ad regni honorem pertinebant, omnes cum gaudio ad propria remeare concessit. Illud vero testamentum, quod in thesauro suo reponi iusserat, usque hodie in archivo ecclesiae beatorum Christi martirum Dyonisii ac sociorum eius venerabiliter custoditur.
40. Denique eodem tempore plumbum, quod ei ex metallo censitum in secundo semper anno solvebatur, libras octo millia ad cooperiendam eandem supradictorum beatorum martyrum ecclesiam eo ordine concessit, ut tam per regales quam et per easdem villas, quas ipse antea eidem sancto loco contulerat, in alio semper anno adduceretur et agentibus vel thesaurariis ipsius venerandi monasterii traderetur, quatinus, sicut ipse basilicam eorundem martyrum devotissime tegere videbatur, ita, ipsis intercedentibus. eum omnipotens Deus umbra suarum protegeret alarum. Nam et praeceptum exinde taliter firmare studuit, ut omni post futuro tempore a regibus succedentibus eadem traditio inviolabiliter observata custodiretur.
41. Anno igitur 15. regni Dagoberti Wascones omnes seniores terrae illius cum Hainando duce ad regem Clippiaco venerunt; ibique in ecclesiam Sancti Dyonisii martyris regio timore perterriti confugium fecerunt. Clementia vero regis Dagoberti ob reverentiam sancti Dyonisii vitam habent indultam. Ibique ipsi sacramenta firmantes, simul et promittentes, omni tempore regi et filiis eius Francorumque regno se esse fideles; quod more solito, sicut semper fefellerant, post haec probavit eventus. Permissu regis regressi sunt in terram Wasconiae.
42. Longum est enarrare, quam providus idem rex Dagobertus in consilio fuerit, cautus iudicio, strenuus militari disciplina, quam largus elemosinis quamque studiosus in componenda pace ecclesiarum, precipueque, quam devotus extiterit in ditandis sanctorum cenobiis, praesenti opere declarare, minusque necessarium et maxime ob fastidientium lectorum vitandum tedium, praesertim cum nullis abolenda temporibus luce clariora earum rerum extent indicia. Idcirco nunc ad obitum ipsius describendum vertens articulum, quid in ipsa infirmitate positus gesserit, et unum quod in quadam vetustissima repperi carta, quam, ut ferebatur, beatus Audoenus episcopus scripserat, quodque memorato regi eius post mortem contigit, breviter narrabo miraculum. Post gloriosam regni administrationem, 16, postquam regnum sortitus fuerat, anno profluvio ventris Spinogilo villa super Sequana fluvium nec procul Parisius aegrotare coepit. Exinde vero ad basilicam Sancti Dyonisii martyris a suis defertur. Post paucos autem dies, cum suae vitae sentiret periculum imminere, Egam consiliarium suum sub celeritate ad se venire praecepit; reginam vero Nanthildem et filium suum Hludowium eidem in manu commendans, seque iam discessurum sciens, consilium Egani peragratum habebat, quod cum eius instantia regnum filius suus strenue gubernare posset. Convocatis deinde primoribus palatii, filiumque et uxorem eis et ipsos eisdem cum fidelitatis sacramento, ut moris est, commendans, matriculariis quoque iam dictae basilicae beatorum martyrum de villis Acuciaco et Cusduno immoque Magnovillare et Medianovillare atque Gellis preceptum fieri iussit, in quo etiam Sarclidas, quam antea eisdem contulerat. inseruit. Omnibusque obtimatibus dolore nimio consternatis, virtute qua potuit benignissime consolatus est et inter cetera, quae ad memoriam reducere longum est, haec intulit: 'Quamvis miserrimus homo, quamdiu incolomis est, semper prae oculis debeat habere futuram omnipotentis Dei discussionem iudicii, in aegretudine tamen positus, de illius piissima misericordia nullo modo debet desperare, sed pro salute animae suae attentius eum oportet invigilare et de propriis rebus, quantum possibile est, in alimoniis pauperum semet ipsum redimere, quatinus apud misericordissimum Iudicem aeternam post obitum valeat retributionem adquirere. Idcirco ego pro remedio animae meae matriculariis basilice domni Dyonisii peculiaris patroni nostri, in qua ipse pretiosus martyr cum suis sociis corpore quiescit, et nos sepeliri optamus, villas, quae in praesenti continentur praecepto, praesentaliter cum omni integritate conferimus. Et sicut a fisco nostro actenus fuerunt possessae, ita ex nostra indulgentia propter adquirendam animae nostrae salutem vel pro filiorum nostrorum stabilitate praedictis matriculariis, qui in praefata basilica vel atrio eius deserviunt, praesenti et futuro tempore in perpetuum proficiant; nullusque de filiis aut regibus umquam nostris successoribus nec pontifex nec abba ipsius monasterii praedictas villas et Sarclidas, quam antea isdem fratribus contulimus, ab eis auferre presumat, si iram Dei et offensam domni Dyonisii non optat incurrere. Quod si quis presumpserit, ante tribunal domini nostri Iesu Christi cum sancto martyre et ipsis matriculariis exinde rationem deducat. Annualis enim victus inde; Deo donante, ut credimus, sepe dictis pauperibus poterit sufficere, ut semper pro anima nostra et ipsis et successoribus eorum nostra pastis elemosina plenius atque devotius delectet orare. Nos vero praesens praeceptum iam minime valemus subscribere, quia, invalescente aegritudine, calamus in manu nostra trepidat. Et propterea rogamus dulcissimum filium nostrum Hludowium regem, ut per signaculum sui nominis istam cartam adfirmet, et Dado eam offerat, et optimates nostri illam subscribant'. Cumque rex hic loquendi finem fecisset, filius eius rex Hludowius ipsum praeceptum secundum iussionem patris, offerente Dadone referendario, subscripsit, omnesque proceres, qui in praesenti aderant, propriis eundem subscriptionibus firmaverunt. His taliter expletis, post paucos dies 14. Kalendas Febroarias christianissimus rex Dagobertus humanis rebus exemptus est. Intolerabilis autem luctus subito totum replevit palatium, universumque regnum ob ipsius mortem acerbissima occupavit lamentatio.
43. Conditus autem aromatibus, cum ingenti populorum dolore atque frequentia translatus est in basilicam beatissimorum martyrum, quam ipse, ut supra diximus. condigne ex auro et gemmis et multis pretiosissimis speciebus omaverat et condigne in circuitu fabricare praeceperat, atque iuxta eorum tumulum in dextro latere honore merito sepultus. Tantae vero opes ab eodem et villae ac possessiones multae per plurima loca ibi fuerant conlatae, etiamque hic minime ob fastidium, ut iam dixi, quorundam vitandum recensentur, ut hodieque devotio animi ipsius miretur a pluribus. Ordinem autem psallentium ibidem ad instar monasterii Agaunensium et sancti Martini Turonis instituerat; sed facilitas abbatis Haigulfi eandem institutionem noscitur refragasse.
44. Legationem tum forte illustris defensor Pictavensis ecclesiae Ansoaldus in partes Siciliae agebat. Ea peracta, cum navali reverteretur subsidio, applicuit ad quandam brevem insulam, in qua reverentissimus quidam senex, cui erat nomen Iohannes, solitariam ducebat vitam, ad quem mare commeantium, ut orationis eius fulcirentur solatio, plurimi ventitabant. In hanc ergo insulam tanti viri meritis redimitam appulsus divino nutu Ansoaldus, dum de caelestibus gaudiis cum eo sermocinaretur. interrogat senex, unde vel cur venisset. Igitur cognito, de Galliis qua de causa missus fuisset, rogat senex, ut Dagoberti regis Francorum sibi mores studiumque exponat. Quod cum ille diligenter fecisset, senex addidit, quod dum quadam die, utpote iam fractus aetate et fatigatus vigiliis, quieti paululum indulsisset, accessisse ad se virum quendam canicie venerandum seque expergefactum admonuisse, quatinus propere surgeret et pro Dagoberti regis Francorum anima divinam clementiam exoraret. eo quod ipso die spiritum exalasset. Quod dum facere maturaret, apparuisse sibi haud procul in pelago teterrimos spiritus, vinctum regem Dagobertum in lembo per spatium maris agitantes atque ad Vulcania loca, inflictis insuper verberibus, trahentes. ipsumque Dagobertum beatos Dyonisium et Mauricium martyres et sanctissimum Martinum confessorem ad sui liberationem continuis vocibus flagitantem. Nec mora intonuisse caelum, fulminaque per procellas disiecta, interque ea repente apparuisse praecellentissimos viros niveis comptos vestibus, seque tremefactum ex eis quaesisse. quinam essent, illosque respondisse, quos Dagobertus in adiutorium vocaverat, Dyonisium scilicet et Mauricium ac Martinum esse, ut eum ereptum in sinu Abrahae collocarent. Itaque hostes humani generis velociter insequentes, animam, quam verberibus minisque vexabant, ereptam ad ethera secum levasse, canentes: Beatus quem elegisti et assumsisti, Domine; inhabitabit in atriis tuis. Replebimur in bonis domus tuae, sanctum est templum tuum, mirabile in equitate. Haec in memorata carta inter alia ferebantur, quae non tam veri similia quam verissima, ut arbitror, videri possunt, quoniam idem rex, cum et alias longe lateque ecclesias ditasset, tum praecipue horum copiosissime locupletavit. Unde et eorum post mortem flagitabat auxilium, quos prae ceteris se dilexisse meminerat.
45. Itaque post Dagoberti regis discessum filius eius Hludowius sub tenera aetate sibi regnum patris adscivit, omnesque duces de Neustria et Burgundia eum Massollaco villa sublimant in regnum. Ega vero, qui fuerat consiliarius regis Dagoberti, cum regina Nanthilde, quam idem rex reliquerat, anno primo regni Hludowii et secundo imminente regni anno condigne palatium gubernabat et regnum. Ipse namque inter ceteros primates Neptrici prudentius agens et plenitudine patientiae imbutus, cunctis erat praecellentior. Eratque genere nobilis, opibus abundans, iustitiam sectans, eruditus in verbis, paratus in responsis; tantummodo a plurimis blasphemabatur, eo quod esset avaritiae deditus.
46. Igitur post obitum Dagoberti regis quo ordine eius thesauri inter filios divisi fuerint, non omittam, sed dilucidato ordine in huius serie libelli inserere procurabo. Cum Pippinus maior domus post discessum regis et ceteri Austrasiorum duces, qui usque in transitu Dagoberti eius fuerant ditione detenti, Sigebertum unanima conspiratione expetissent, Pippinus cum Chuniberto, sicut et prius amicitiae cultu in invicem coniuncti fuerant, et nuper inter se, sicut et antea, amicitiam vehementer firmiterque perpetuo conservandam ligant; omnesque duces Austrasiorum secum uterque prudenter et cum dulcedine adtrahentes eosque benigne gubernantes, eorum amicitiam constringunt semper servandam. Igitur discurrentes legati partem Sigeberti debitam de thesauris patris Dagoberti Nanthildi regine et Hludowio Sigeberto habendam requirunt, ad quam reddendam placitus instituitur. Chunibertus itaque pontifex urbis Coloniae et Pippinus maior domus cum aliquibus primatibus Austriae a Sigeberto directi, villam Compendium usque perveniunt, ibique thesauri divae memoriae Dagoberti regis, iubente Nanthilde et Hludowio rege, instantia Egani maioris domus praesentantur et equa lance dividuntur; tertiam tamen partem de omnibus, quae Dagobertus rex adquisierat, postquam Nanthildis regina regnare coeperat. eidem reservant. Chunibertus vero et Pippinus partem Sigeberti Mettis faciunt perduci, ibique regi Sigeberto praesentatur atque describitur.
47. Post fere evoluto anni circulo Pippinus moritur, nec parvum dolorem eius transitus cunctis generavit in Austria, eo quod ab ipsis pro iustitiae cultu et bonitate nimium dilectus fuisset. Ega quoque anno tertio. Hludowii regis Clippiaco villa febre vexatus, et ipse moritur.
48. Post discessum vero eius Herchinoaldus, qui ex parte genetricis Dagoberti regis consanguineus fuerat, maior domus in palatio Hludowii efficitur. Erat enim homo patiens, bonitate plenus, cautus ingenio, servos Dei omnesque sacerdotes humiliter venerans, rebus admodum mensurate ditatus, qui ab omnibus regni primatibus miro venerabatur affectu. Anno vero 4. regni Hludowii, cum Nanthildis regina pos discessum Egani una cum filio Aurelianis in Burgundiae regnum venisset, ibi omnes seniores, pontifices cum ducibus et primoribus ipsius regni ad se venire praecepit, cunctosque singillatim benignissime adtrahens, Flaucatum genere Francum maiorem domus statuit in regno Burgundie, pontificum et ducum electione huiusmodi honoris gradu eum stabiliens. neptemque suam nomine Ragnebertam ipsi desponsavit.
49. Testamentum autem de villis, quibus eam rex Dagobertus et filius ipsius Hludowius ditaverant, eodem tempore ad loca oportuna sanctorum fieri ordinavit, in quo etiam Latiniacum villam, quae sita est in Brieio, ad basilicam domni Dyonisii tradens, inserere iussit. Tria siquidem exemplaria uno tenore exinde scribi praecepit, ex quibus unum in scriniis sepe dictae ecclesiae usque hodie custoditur. His ita compositis et rebus prospere ab ea gestis, filioque iam utiliter in Neptrico et Burgundia regnante, Nanthildis regina moritur atque in ecclesia beatorum martyrum Dyonisii ac sociorum eius iuxta Dagobertum regem in eodem sepulchro sepelitur.
50. Deinde Hludowius, filius eorum, parentibus, ut praediximus, a saeculo decedentibus. in regnum successit et praecepta, quae gloriosus rex, pater suus, propria auctoritate firmans, sanctorum sepe dictorum martyrum ecclesiae contulerat, ipse quoque suo tempore studuit renovare atque propriae manus subscriptione et anuli item inpressione firmare. Anno vero 14. regni sui absidam, infra quam praedictorum Christi martyrum Dyonisii ac sociorum eius corpora requiescunt, quam inclytus rex, pater suus, desuper argenteo, ut praetuli, tegumento devotissime foris operuerat, quorundam suasione et consilio ipsum argentum desuper praedicta absida pauperibus Christi et egenis atque peregrinis, quia, ut fertur, eo tempore fames valida inerat, erogari praecepit et insuper Haigulfo abbati, cui tunc cura monasterii ipsius commissa erat, praeceptum huiusmodi dedit, quatinus ipse abba hoc cum timore Dei fideliter studeret adimplere nullamque requisitionem nec a suo pontifice, eo quod adhuc illo tempore monasterium illud sub potestate pontificis Parisiorum ecclesiae videbatur esse subiectum, nec a quolibet umquam homine pertimesceret.
51. Succedente vero tempore, 16. anno regni sui Hludowius rex Clippiaco residens. convocatis pontificibus nec non et regni primoribus, regio stemmate ex more comptus, inter ceteras principalium rerum actiones, ob quas pro salute regni tractandas optimates, ut diximus, congregaverat, divino inpellente nutu, ita coepit: 'Oportet nos sedule secundum paternam institutionem locis venerabilibus sanctorum reverentiam exhibere. ut eos in die necessitatis patronos et defensores contra visibiles et invisibiles hostes possimus habere. Ideoque consilium, quod, ut credo, omnipotens Dominus cordi nostro dignatus est inserere, vos, domni et sanctissimi sacerdotes nec non regni et palatii nostri principes, intenta aure percipite et, si probaveritis esse utile, una mecum, Christo protegente, salubriter pertractate. Siquidem omnipotens Pater, qui dixit de tenebris lumen splendescere, per incarnationis misterium unigeniti filii sui, domini nostri Iesu Christi vel illustratione Spiritus sancti inluxit in corda sanctorum christianorum, pro cuius amore et desiderio inter gloriosos triumphos martyrum beatissimus Dyonisius, Rusticus et Eleutherius meruerunt palmam victoriae et coronam percipere gloriosam. In quorum basilica, ubi requiescere videntur, per multa tempora non minima miracula ad laudem sui nominis Christus dignatur operari. In quo etiam loco genitores nostri domnus Dagobertus et domna Nanthildis videntur requiescere, ut per intercessionem sanctorum illorum in caelesti regno mereantur participes esse et vitam aeternam possidere. Et quia ab ipsis principibus et a ceteris priscis regibus vel etiam a Deum timentibus christianis hominibus ipse sanctus locus in rebus propter amorem Dei et adipiscendam vitam aeternam cernitur esse ditatus, nostra integra devotio atque petitio extat, ut apostolicus vir Landericus Parisiacae ecclesiae episcopus privilegium ad ipsum sanctum locum abbati vel fratribus ibidem consistentibus facere et confirmare, si vobis ita videtur, pro quiete futura debeat, quo facilius congregationi ipsi liceat pro stabilitate regni nostri ad limina martyrum ipsorum divinam clementiam iugiter exorare. Hoc autem et ipse pontifex iuxta petitionem devotionis nostrae promptissima voluntate praestare et confirmare dinoscitur. Nos vero pro reverentia ipsorum martyrum vel nostra confirmanda mercede huiuscemodi praeceptum praesentaliter una vobiscum confirmare volumus, ut, si qua ad ipsum sanctum locum in villabus, mancipiis vel quibuscumque rebus a priscis regibus seu genitoribus nostris vel Deum timentibus hominibus propter amorem Dei ibidem delegata aut deinceps fuerint addita, dum ex munificentia parentum nostrorum, ut diximus, ipse sanctus locus videtur esse ditatus, nullus episcoporum nec praesentes nec qui futuri erunt successores aut eorum ordinatores vel qualibet persona possit quoquo ordine de loco ipso aliquid auferre aut aliquam potestatem sibi in ipso monasterio usurpare vel aliquid quasi per commutationis titulum absque voluntate ipsius congregationis vel nostro permissu minuere aut calices vel cruces seu indumenta altarium sive sacros codices, argentum aurumve vel qualemcumque speciem, quicquid ibidem conlatum fuit aut erit, auferre nec ad civitatem deferre praesumat. Sed liceat ipsi sanctae congregationi, quod inibi per rectam delegationem conlatum est, perpetim possidere, quatinus eidem pro animabus parentum nostrorum et pro stabilitate regni nostri Dominum adtentius iugiter delectet exorare. Nos enim propter Dei amorem et reverentiam ipsorum sanctorum martyrum atque adipiscendam vitam aeternam hoc beneficium ad ipsum locum sanctum cum vestro consilio gratissimo animo et integra voluntate volumus prestare; eo scilicet ordine, ut, sicut ibidem tempore domni et genitoris nostri psallentium ordo per turmas fuit institutus, vel sicut in monasterio sancti Mauricii Agaunis et sancti Martini Turonis die noctuque tenetur, ita in loco ipso per omnia futura tempora celebretur'. Itaque dum regem omnes regni principes haec contionantem adtonitis auribus diligenter intenderent, pontifices qui aderant optimam devotionem regis adprobantes, praeceptum ab ipso rege modo suprascripto factum tam rex quam pontifices et principes qui praesentes aderant propriis subscriptionibus firmaverunt. Inter quos nonnulli pontifices extiterunt. quos hodie sancta ecclesia sanctissimos esse non dubitat, eo quod ad eorum venerabilia sepulchra virtutes non modicas usque in praesens Dominus operetur; seilicet beatus Audoenus et sanctus Rado, frater ipsius, nec non beatus Palladius et sanctus Clarus atque domnus Eligius vel sanctus Sulpicius, beatus quoque Autbertus et domnus Castadius sanctusque Etherius aliique quam plures et venerabilis Landericus Parisiorum episcopus, qui praedictum privilegium sua sponte consensit et confirmavit.
52. Hludowius itaque rex cunctis diebus absque bellis in regno pacem habuit, sed, fortuna impellente, quondam in extremis vitae suae annis ad supradictorum martyrum corpora quasi causa orationis venit, volensque eorum pignora secum habere, discoperiri sepulchrum iussit. Corpus autem beati et excellentissimi martyris atque pontificis Dyonisii intuens, minus religiose, licet cupide, os brachii eius fregit et rapuit, confestimque stupefactus, in amentiam decidit. Tantusque terror et metus ac tenebre locum ipsum repleverunt, ut omnes qui aderant timore maximo consternati, fuge praesidium peterent. Post haec vero, ut sensum recuperaret, villas quasdam ad ipsum locum tradidit; os quoque, quod de sancto corpore tulerat, auro ac gemmis miro opere vestivit ibique reposuit. Sed sensum ex aliquantula parte recuperans, non autem integre recipiens, post duos annos vitam cum regno finivit.

EXPLICIUNT GESTA DOMNI DAGOBERTI REGIS FELICITER.

• Quelle: Bruno Krusch: Fredegarii et aliorum Chronica. Vitae sanctorum (MGH SS rer. Merov. 2)

© Rainer Stumpe, URL: www.rainerstumpe.de/
Datenschutzerklärung